Azië > Amsterdam
» Let op: deze activiteit is voorbij «
De komst van Aziatische schatten uit China, Japan, India en Batavia bracht in de 17de-eeuw een enorme sensatie teweeg. Lakwerk, ivoor, zilver, zijde, ebbenhout, sieraden en heel veel porselein werden door de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) naar Amsterdam gebracht en verspreidden zich vervolgens over heel Europa. De tentoonstelling 'Azië in Amsterdam Exotische luxe in de Gouden Eeuw' toont de mooiste voorwerpen uit Azië die de interieurs van de steeds rijker wordende Hollandse elite verfraaiden en de Europese smaak van Parijs tot aan Sint Petersburg voorgoed veranderden. 'Azië in Amsterdam' wordt georganiseerd in samenwerking met de Peabody Essex Museum in Salem, VS. Bruiklenen komen uit onder meer Moskou, Sint Petersburg, Versailles, Londen, Oxford, Madrid en Stockholm.
Op de tentoonstelling 'Azië in Amsterdam. Exotische luxe in de Gouden Eeuw' zijn ook 17de-eeuwse schilderijen te zien: stillevens met Aziatische voorwerpen en portretten van burgers die zich lieten schilderen tussen hun nieuw verworven weelde uit het Verre Oosten. De tentoonstelling wordt georganiseerd in samenwerking met de Peabody Essex Museum in Salem, VS. Bruiklenen komen uit onder meer Moskou, Sint Petersburg, Versailles, Londen, Oxford, Madrid en Stockholm.
Sensatie
De Aziatische schatten, vervaardigd van bijzondere, kostbare materialen en versierd met intrigerende exotische motieven die niemand ooit eerder had gezien, veroorzaakten meteen grote opwinding in Amsterdam. Zij kleurden en verrijkten de wereld van de Nederlanders, zij prikkelden de fantasie en de nieuwsgierigheid. Flinterdun wit porselein met blauwe motieven uit China, dozen van schitterend lakwerk en zijden stoffen uit Japan, sieraden met edelstenen uit India en Indonesië, zijden stoffen uit Japan, gesneden ivoren voorwerpen uit Ceylon (Sri Lanka), bizar gevormde schelpen, zwart ebbenhout, filigrain uit India….de Hollanders vergaapten zich aan al dat moois en namen het enthousiast op in hun tot dan toe veel ingetogener interieurs. Het bijzondere hieraan was bovendien dat niet alleen de allerrijksten zich deze voorwerpen konden veroorloven, ook een groot deel van de groeiende middenklasse kon dat. Al die kostbare luxe werd door ‘de eerste multinational ter wereld’, de VOC, naar Amsterdam gebracht, op dat moment de ‘haven van de wereld’.
Porselein
kendi
Het blauw-witte porselein uit China mocht zich speciaal verheugen in grote populariteit. Het was veel dunner, gladder en lichter in gewicht dan het aardewerk dat in Holland werd geproduceerd. Al snel werd de productie van het aardewerk verfijnd in Delft en ontstond het beroemde ‘Delfts Blauw’, dat dus een Chinese oorsprong heeft. Vanaf ca. 1660 kwam daar het gekleurde Japanse porselein bij, meegebracht door VOC-ambtenaren die terugkeerden uit het Verre Oosten. Weer creëerde dit een sensatie en 20 jaar later was vooral het exclusieve (en dus dure) Kakiemon-porselein het hoogst gewaardeerd bij de Hollandse elite. De tentoonstelling laat vele prachtige voorbeelden zien van porseleinen kommen, schalen, koppen en kannen met als hoogtepunt een schenkkan met een gouden deksel uit ca. 1640, met het wapen van de trotse eigenaar.
Lakwerk
Even fascinerend vonden de Hollanders Japans lakwerk, dat zeldzamer en dus kostbaarder was vanwege het complexe en tijdrovende vervaardigingsproces. Een kastje van lakwerk kostte in de 17de eeuw zo’n 180 gulden, waarbij een goedbetaalde VOC-ambtenaar ca. 54 gulden per maand verdiende. Azië in Amsterdam toont een groep lakwerk van de allerhoogste kwaliteit, waaronder twee zeer grote lakkisten. De één werd twee jaar geleden door het Rijksmuseum verworven en is zeer rijk gedecoreerd met ingelegd goud, zilver, parelmoer en zelfs kristal. De ander werd speciaal vervaardigd voor de vrouw van een gouverneur-generaal van de VOC en draagt haar naam. Alleen omdat de Hollanders zo’n vertrouwenspositie in Japan hadden konden zij aan dergelijke uitzonderlijk zeldzame objecten komen. Niet eerder was zoveel lakwerk van deze kwaliteit in Nederland te zien.
Kostbare meubelen
De meubelen die de VOC-functionarissen meenamen waren niet bestand tegen het tropische klimaat. Daarom lieten de Hollanders meubelen vervaardigen uit lokale houtsoorten. De Aziatische meubelmakers moesten wel uitgaan van westerse voorbeelden, hetgeen leidde tot Hollandse kabinetten in een combinatie van oosterse en westerse materialen en motieven. Soms werd dat ingelegd met ivoor, zoals in een zeer zeldzame wieg die gedecoreerd is met Hindoeïstische voorstellingen. Ivoor werd ook gebruikt in andere voorwerpen, zoals kleine kistjes uit Ceylon waarvan er één versierd is met een voorstelling van Adam en Eva: een opdracht van een VOC-ambtenaar ter plaatse.
De vormen van de Aziatische meubelen waren niet altijd geschikt voor het Hollandse interieur. Zij werden daarom aangepast aan het gebruik hier. Lage lakkabinetten werden op een voet geplaatst, soms werden ze zelfs door Hollandse meubelmakers verzaagd en hergebruikt in een nieuw kabinet. Het Hollandse interieur veranderde echter ook onder invloed van de Aziatische weelde. Porselein werd getoond op speciaal daarvoor gevormde planken en consoles. De geïmporteerde zijde en katoen bracht veel meer kleur en variatie in de vorm van beddenspreien, gordijnen en wandbespanningen.
Nieuwe luxe
Diamanten, edelstenen, filigrain, parelmoer, zilver, zijde, sits (katoen) en waaiers, maar ook peper, thee en exotische dieren als papegaaien en apen werden door de schepen naar Amsterdam gevoerd. Uiteraard wilden de Hollandse burgers zich vereeuwigen met al die nieuwe luxe. Vanaf het begin van de 17de eeuw voegden daarom de Hollandse kunstenaars deze objecten toe aan hun schilderijen. Clara Peeters, Floris van Dyck, Pieter Claesz, Willem Claesz. Heda en Willem Kalf waren meesters in het afbeelden van de textuur van het glanzende porselein. De man die écht modieus wilde zijn, liet zich portretteren met een zijden ‘Japonse rok’, een lange, ruim zittende jas van zijde, zoals de Amsterdamse apotheker Johannes Hudde in 1686 door Michiel van Musscher. Wie daarnaast ook nog Chinese thee uit een Chinese theepot in Chinese kopjes kon schenken, geserveerd op een Japanse laktafel, had Azië écht naar Amsterdam gehaald.
