Ley-ster schittert in Haarlem

archief oud artikel 9 januari 2010 Haarlem, Noord-Holland De 17e eeuw, de gouden eeuw. Nederland bevond zich aan de top van de internationale handel, kunst en wetenschap. Dat bracht grote welvaart met zich mee. De kunsthandel floreerde, dure schilderijen hingen zelfs bij de 'gewone' man boven de schoorsteenmantel. Kunstenaars concurreerden onderling stevig. Onder hen was Judith Leyster, de eerste vrouwelijke meesterschilder. In haar tijd een geprezen schilder, later vergeten en soms miskend. In het Frans Hals Museum wordt haar werk in volle glorie tentoongesteld ter ere van haar 400ste geboortedag.

Tijdens het leven van Judith Leyster liepen er nog bejaarde mannen rond, die op hun oude dag onderdak vonden in het Oudemannenhuis. Het oude gebouw, dat in 1913 het Frans Hals Museum werd, ademt nog de sfeer van vroegere tijden. Voordat de tentoonstelling van Judith Leyster is bereikt leidt de bewegwijzering door het hele museum. Van Bijbelse en mythologische vertellingen uit het begin van de 16e eeuw naar de immense schuttersstukken van Frans Hals. Al jarenlang zijn deze werken dé publiekstrekker van het museum, vernoemd naar de beroemdste Haarlemse schilder. Heerlijk om midden in de zaal op een bankje plaats te nemen en rustig alle portretten te bekijken. Het werk van Judith Leyster's hand lijkt op de schilderijen van Frans Hals. Dat schept flinke verwachtingen, kan zij zich meten met deze meester?

Lofdicht

Leyster ging met haar werk zeker de concurrentie aan met Frans Hals. Waar veel vrouwelijke kunstenaars verfijnde stillevens schilderden had zij hogere ambities. Vrolijke gezelschappen zoals dansende muzikanten en spelende kinderen kwamen onder haar vaardige handen tot leven. Haar werk was niet onbekend in de kunstenaarswereld en zelfs in de literatuur werd zij geprezen. De Haarlemse dichter Samuel Ampzing beschreef haar in zijn lofdicht op de stad Haarlem als een schilder met kloek verstand. Anna Tummers, conservator Oude Kunst van het museum, legt uit waarom dat zo bijzonder is: 'In die tijd werd er maar heel weinig gepubliceerd, daarom is het uitzonderlijk dat zij meerdere keren in de literatuur wordt genoemd.' Leyster werd opgeleid als schilder, het is niet bekend bij wie, en werd de eerste vrouwelijke meesterschilder, voor zover bekend in de Westerse wereld.

Tentoonstelling

Na het hele museum te zijn doorgelopen begint de tentoonstelling waarvoor we zijn gekomen: Judith Leyster. Zelfs voor de kunst-leek zijn de schilderijen indrukwekkend. Doordat ze veel schaduwen gebruikt lijkt het alsof je stiekem een kijkje neemt in de wereld van de afgebeelde personen. De informatie die bij de schilderijen gegeven wordt, leert dat deze manier van schilderen haar onderscheidt van Frans Hals. Ze heeft misschien een beetje van hem afgekeken, maar wel haar eigen draai gegeven aan de techniek. Anna Tummers ziet duidelijk verschil: 'Haar werk is vernieuwend ten opzichte van dat van Hals, omdat haar schildertechniek dekkender was. Ze schilderde veel preciezer, Frans Hals was losser. En ze schilderde bijvoorbeeld hele spannende nachtscènes. Een eenvoudig onderwerp werd door haar waardig neergezet, zoals je ziet in de fluitspeler. Het was geen jongetje van adel, maar een gewone jongen met scheuren in zijn kleren.'

Meesterstuk

Naast de vrolijke gezelschappen schilderde ze ook een zelfportret. Ontspannen lachend kijkt ze de bezoeker aan vanachter een schildersezel. Dit mooie schilderij is waarschijnlijk haar meesterstuk geweest, waarmee ze zich bewees als schilder. Aan een vrolijk tafereel kan ook een scherp randje zitten. Dat is te zien in 'De laatste druppel'. In de schaduwen naast de vrolijk drinkende jongelui bevindt zich een skelet. Met een ietwat macabere grijns buigt hij zich naar hen toe. Waarschuwend houdt hij een zandloper in zijn hand. De informatie bij het schilderij leert dat deze zandloper staat voor de eindigheid van het leven. Het is niet alleen vermaak, ook een stilstaan bij de vergankelijkheid van het leven. Een schilderij met een duidelijke moraal.

Ondanks haar talent zijn er maar enkele tientallen van haar werken bewaard gebleven. Dit komt doordat ze maar kort werkzaam was als zelfstandig schilder. Na haar huwelijk schilderde ze slechts enkele stillevens, één daarvan is nog maar net voor publiek te zien in het museum. De tentoonstelling laat een aantal van haar mooiste werken zien en is toegankelijk voor iedereen. Door de vele informatie die het museum geeft krijgen bezoekers meer te zien dan alleen een schilderij. Kijk zelf eens verder en laat je meevoeren in de belevingswereld van deze meesterschilder.

Reportage - Laatst gewijzigd: 2011-05-09 10:46:50 · Gepubliceerd: 9 januari 2010 - 1236