"Het is hier zo mooi stil..., geweldig"
30 januari 2009 bijgewerkt: 11 oktober 2018 Kampen, Overijssel "Prachtig!" Een 80-jarige man bewondert een grote icoon in zaal 2. "Ik ben in Thailand geweest, daar is ook zoveel bladgoud", zegt hij verwonderd. "Dit maken ze in Nederland niet." De man is met het Rode Kruis een weekje op reis. Samen met zijn leeftijdsgenoten komt hij helemaal tot rust in het Ikonenmuseum in Kampen.
De serene stilte krijgt een mysterieus karakter vanwege de religieuze muziek, die op de achtergrond speelt. De klassieke orgelklanken weerklinken tussen de muren van het prachtige middeleeuwse pand aan de Buiten Nieuwstraat. Heel even waan ik me in de veertiende eeuw, toen op de plek van het museum nog een klooster van de Minderbroeders was gevestigd. Zodra de beveiligingscamera’s mij in het oogspringen, ontwaak ik echter uit deze heerlijke droom. Het is 2009 en ik sta in een museum met een ongekend rijke schat aan iconen: het Ikonenmuseum.
Welkom
Aan het begin van de museumroute heet Nikolaas van de Deur mij welkom. De heilige Nikolaas heeft in een ver verleden het leven gelaten en is vereeuwigd in vele iconen. Zijn pet staat gelukkig goed vandaag, waardoor ik gerust mijn weg kan vervolgen. Als Nikolaas namelijk boos kijkt, betekent dit dat bezoekers niet welkom zijn.
In zaal 1 springt één icoon er zichtbaar uit. De felle kleuren en het blinkende bladgoud overschaduwen de ietwat grauwe werken uit de ruimte. Het is een icoon van een statige Alexander Nevski, de stichter van het Russische Rijk, naar wie ook de Alexander Stichting voor Russisch-orthodoxe kunst vernoemd is. Deze stichting, die een directe relatie heeft met het Ikonenmuseum, is opgericht om de liefde voor Russische iconen te bevorderen.
Iconenwand
Zaal 2 trekt mijn aandacht vanwege de brede iconenwand, ook wel iconostase genoemd. De wand toont Christus Pantokrator (Albeheerser) temidden van zestien heiligen en twee engelen. In het midden van de wand is een zevental christelijke feestdagen afgebeeld. Het tafereel straalt onbeschrijfelijke eeuwigheid uit.
Het is niet onbegrijpelijk dat iedere bezoekershandeling nauwlettend in de gaten wordt gehouden; de oudste iconen stammen uit de vijftiende eeuw. Zelfs een ongecontroleerd kuchje kan de kunst zichtbare schade aanbrengen. Een lieftallige mevrouwtje wordt dan ook vriendelijk verzocht niet met haar vingers de icoon te betasten. "O, ik wil alleen maar even voelen wat voor materiaal dit is", zegt ze, niet van haar schuld bewust zijnd. "Ik maak thuis namelijk ook zulk soort dingetjes." Met 'dingetjes' devalueert ze de schone kunst die het museum herbergt.
‘Engelen op ikonen’
Op de eerste verdieping begint het pas echt. De trap naar boven – lift ook aanwezig! – eindigt bij een vitrinekast met maar liefst vijftig reisiconen, kleine icoontjes die voor bescherming zorgden tijdens een verre reis. Ik vervolg de museumroute langs de bijzondere tentoonstelling 'Hemelse Helpers, Engelen op ikonen'. Deze expositie is op 19 november 2008 begonnen en duurt nog tot en met 30 mei. De hele engelenhiërarchie is vertegenwoordigd in vijf zalen. Er zijn aartsengelen, beschermengelen en engelen in een liturgisch gewaad. Er zijn zelfs engelen in een militair tenue! Ik vraag me af hoe het museum aan al deze wonderlijke engeleniconen komt. "Een deel van de iconen komt uit de eigen museumcollectie van ongeveer 125 iconen", vertelt vrijwilligster Akke Wijma. "Daarnaast zijn er een groot deel iconen te gast in het museum. Een aantal is afkomstig uit het Ikonen-Museum Recklinghausen uit Duitsland. Verder krijgen we iconen uit belangrijke particuliere verzamelingen te leen."
Rust
Ik bedank mevrouw Wijma voor haar informatie en ga verder met de route. In zaal 5 kom ik de vriendelijke 80-jarige man weer tegen. Hij is er bij gaan zitten. "Wat een impressies hè", glimlacht hij, "ik heb even rust nodig." Een ruimte daarnaast geniet een vrouw eveneens zichtbaar van haar rust. Als ik passeer, fluistert ze: "Het is hier zo mooi stil…, geweldig". Zelf komt de stilte mij na anderhalf uur wat beangstigend over. Daarnaast maakt de trage klassieke muziek mij steeds weemoediger. Onderaan de trap kijk ik nog één keer naar Nikolaas. Hij knipoogt naar me en sluit dan zijn ogen, waarschijnlijk moe na een lange dag verwelkomen. Ik gun hem zijn rust en loop de kou in. In mijn hoofd gonst de stilte nog na. Als het Ikonenmuseum maar geen laatste rustplaats wordt!
Reportage - Laatst gewijzigd: 2018-10-11 10:25:21 · Gepubliceerd: 30 januari 2009 - 5833
