Bezoek het Putter Stoomgemaal!

6 april 2013 bijgewerkt: 9 oktober 2018 Geschiedenis Putten, Gelderland Zwanen dobberen rustig rond op de vele waterplassen van de polder Arkemheen in het dorp Putten. Het vlakke landschap wordt slechts onderbroken door een torenhoge, bakstenen pijp en een boerderij. Hier staat na ruim 125 jaar het Putter Stoomgemaal nog steeds fier omhoog en is daarmee het laatste gerestaureerde, en nog originele, stoomgemaal van Nederland. Enkele dagen per jaar wordt het vuur flink opgestookt en mogen bezoekers en kijkje komen nemen bij het zwaar draaiende waterrad.

Grote scheppen vol gitzwarte kolen verdwijnen in het knetterende vuur. Snel gaat de gietijzeren deur van de levensgrote stoomketel weer dicht. Kleine wijzers op ouderwetse meetapparaturen worden goed in de gaten gehouden door de vrijwillige stokers. "Men denkt dat stoom ouderwets is, maar 95% van onze energie tegenwoordig komt nog steeds van stoom. Bij het Putter Stoomgemaal laten we zien wat dat inhoudt", legt de ervaren stoker uit aan een groepje bezoekers. Het gerestaureerde gemaal is tegenwoordig niet meer in gebruik, maar op open dagen wordt het rad weer in beweging gezet en mogen geïnteresseerden binnen een kijkje komen nemen.

Vlammende stoomketel

Kinderen en volwassenen deinzen terug wanneer de stoker een nieuwe lading kolen op het vuur gooit. De grote ketel ziet er indrukwekkend uit en reikt helemaal tot aan het dak van de schuur. Dit is het hart van het stoomgemaal. "De oude ketel is vervangen door deze kolen gestookte drie-treks spaarketel uit 1949", legt de stoker uit. "Het oudje staat nog in de schuur als museumobject en kan helaas niet meer gebruikt worden. Tijdens een dijkdoorbraak in 1916 heeft er zoveel zout water in het gemaal gestaan dat de ketel aangetast is en vervangen moest worden." Help de stoker bij het draaiende houden van het stoomgemaal en verdien een echt stokersdiploma en wie weet kom je ook de stookkabouter nog even tegen. Meestal komt hij 's nachts langs om een pot met snoep neer te zetten bij het rad. De stokers lusten ook heel graag zo'n snoepje, maar op de pot staat "alleen voor kinderen"!

Reusachtige tandwielen

De bezoekers schuifelen achter elkaar aan naar de volgende ruimte, waar grote tandwielen hypnotiserend in de rondte draaien. Met koperen oliekannetjes zorgen de stokers en de machinist ervoor dat alles soepeltjes door draait. De zware radaren drijven het houten waterrat dat aan de buitenkant van het gebouw hangt aan. Met een hels kabaal klettert het water van de houten tredes af en wordt het waterpeil gehandhaafd. Vroeger was dit systeem noodzakelijk om te voorkomen dat het gebied onder water zou lopen. Vanaf het kleine bruggetje naast het gemaal is het waterrad goed te zien en is het heerlijk genieten van het landelijke uitzicht wat nu droog staat.

Muskusratten of schapen?

Het Putter Stoomgemaal mag zich het laatste gerestaureerde, en nog originele stoomgemaal van Nederland noemen. Het gemaal was erg belangrijk voor het op peil houden van de waterstand in de omgeving. Geniet van een lekker kopje koffie of thee in de schuur van het stoomgemaal. Hier hangt ook een informatiepaneel van Waterschap Vallei en Veluwe, waarop de geschiedenis van de polder Arkemheen te zien is. Leer alles over de Zeepolder die al sinds 1356 bestaat. Ontdek de rol van het stoomgemaal in de omgeving, lees over de komst van dijken en waarom schapen de dijken sterk houden en muskusratten juist een gevaar vormen.

Reportage - Laatst gewijzigd: 2018-10-09 17:26:08 · Gepubliceerd: 6 april 2013 - 5508