Hoe schatten uit het oosten de eigenzinnige Nederlander inspireerden
archief oud artikel 6 september 2013 Toerisme Den Haag, Zuid-Holland Het bijzondere werk van M.C. Escher, vol symmetrie en ogenbedrog, is op zich al een bezoekje waard. Het Escher Museum vertelt nu hoe de eigenzinnige kunstenaar geïntrigeerd werd door de patronen en vlakvullingen die hij ontdekte in het Moorse paleis Alhambra in het Zuid-Spaanse Granada. Escher kwam met allerlei schatten uit de islam thuis.
Oneindigheid en eeuwigheid spelen een grote rol in de werken van de kunstenaar Maurits Cornelis Escher (1898-1972). Tekeningen lopen in elkaar over, dag en nacht wisselen elkaar af, vormen stoppen nooit en trappen beginnen nergens en eindigen nergens. Een bezoekje aan Escher in het Paleis in Den Haag is intrigerend, je ogen worden voor de gek gehouden. Zijn wiskundige manier van tekenen - roostertjes, lijnen - was opvallend in zijn tijd. Andere kunstenaars tekenden vooral panoramisch. Escher vond het interessant om bijvoorbeeld met een kikker- of vogelperspectief te werken. Hij experimenteerde veel.
Inspiratie uit de islam
De in elkaar overlopende vormen en patronen zijn één van Eschers beeldmerken geworden. De liefde hiervoor deed hij al vroeg op: tijdens zijn opleiding tot graficus in Haarlem. Hij maakte toen al een soort primitieve vlakvullingen, maar de eerste echte grote vlakvulling ontstond in het voorjaar van 1922: Acht Koppen. Toen hij later in dat jaar dan ook het Alhambra in Andalusië bezocht, vond hij hier een bevestiging van zijn manier van werken die als decoratie op de muren werden gebruikt. Hij kopieerde dit motief meteen. Later kwam hij nog eens terug met zijn vrouw Jetta om ze samen na te tekenen. En door de informatie van broer Berend ontdekte hij hoe de basis van een vlakvulling eruit ziet. Wat een vlakvulling is? Ze lijken volgens de conservator Micky Piller op stoeptegels waar aan getrokken en geduwd is. Maar in tegenstelling tot de islamitische patronen, herkennen we in Eschers tekeningen herkenbare figuren. Zoals een lange houtsnede, getiteld 'Metamorfose', waarin vogels in vissen veranderen en daarna weer in bootjes, postduiven, bijen en een schaakbord en dan hebben we nog niet eens alles genoemd.Bekijk de werken globaal, en alles lijkt in orde. Maar kijk nog eens een tweede keer en... er klopt niets meer van! Maar je kunt bijna niet aanwijzen waar het mis gaat. Stuk voor stuk prenten waar je voor blijft hangen.
Wonderlijke wereld
Schetsen en foto's geven een inkijkje in het leven en de manier van werken van deze eigenzinnige kunstenaar. In Den Haag, waar slechts een deel van zijn originele werken hangt, ontdek je de genialiteit van Eschers kunst. Hij maakte vooral lito's en houtsnedes. Overal spat zijn liefde voor minutieuze ontwerpen en symmetrie van af. Maar deze begoochelingen worden hier getoond in een andere wereld: die van het voormalige winterpaleis van koning-moeder Emma. De paleisfunctie is nog intact gebleven en de originele sfeer is af en toe nog voelbaar. In de voormalige slaapkamer van koningin Emma wordt nu de grote, ronde Metamorphose III getoond waarop vogels vissen worden en daarna bootjes en dan weer vissen. Daar blijf je omheen lopen (of onderdoor...). In de bibliotheek die prins Claus ook nog als werkkamer gebruikte, hangen reclame-ontwerpen die Escher maakte voor bijvoorbeeld de Bijenkorf. Twee werelden passen hier moeiteloos in elkaar.Optisch bedrog
Boven in het paleis mogen we zelf aan de slag. Hier wordt Escher tot leven gebracht, bijvoorbeeld door een video-installatie. Opeens maken we zelf ook deel uit van optische illusies. Een vloer die onder je voeten lijkt af te breken of een decor waarin kinderen groter lijken dan hun ouders. Dat zorgt gegarandeerd voor oeh- en ah-geroep! Speel ook een potje Escher-memory of neem een kijkje in de tunnel zonder einde. En als we moe zijn van het drentelen en rondkijken, schuiven we aan bij één van de doorlopende films.Keramiek
Deze bijzondere tijdelijke expositie over de overeenkomsten tussen het werk van Escher en voorwerpen uit de islamitische cultuur laat ook origineel keramiek uit Iran, Irak en Spanje zien, geleend van het Haagse Gemeentemuseum. Dat maakt de expositie compleet, omdat het voor een oosterse sfeer zorgt. Het is grappig om te zien hoe de patronen op de schalen en vazen lijken op Eschers werk. Of moeten we zeggen: hoe Eschers werk is gaan lijken op de oosterse keramiek? De link tussen deze patronen en Eschers eigen interpretatie is voelbaar aanwezig. Na een bijzonder bezoek gaan we heel wat wijzer naar huis: overal wordt uitgebreid uitleg gegeven. Kom zelf ook een kijkje nemen bij in dit 'verwarrende' museum, en duik in deze expositie in oosterse sferen, met onmiskenbaar Eschers eigen draai.Ook nieuwsgierig?
De expositie Escher & Schatten uit de Islam is nog te zien tot en met 3 november 2013 in het Escher Museum in Den Haag.Entree: volwassenen betalen 9,00 euro, kinderen 6,50 euro.
Download hier een kortingsbon voor Escher in het Paleis!
Reportage - Laatst gewijzigd: 2017-09-18 11:02:23 · Gepubliceerd: 6 september 2013 - 2274
Activiteiten Escher in Het Paleis
Nu te bezoeken
Julie de Graag
Julie de Graag is een talentvolle tijdgenoot van M.C. Escher. De kunstenaars delen een grote liefde voor de natuur, observeren de wereld om hen heen en verbeelden die op eigen wijze in grafiek. In...
