Foto 1. King: Hulton Archive / Agence France Presse / Contributor / Getty Images, 1963

We Have a Dream in De Nieuwe Kerk: een verhaal van hoop

archief oud artikel 10 september 2017 Cultuur Amsterdam, Noord-Holland Iedereen weet wel Ãets over Mahatma Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela, maar veel verder dan 'iets met mensenrechten' en 'I Have a Dream' komen maar weinig mensen. Tijd om kennis te maken met de personen achter deze wereldberoemde iconen uit de twintigste eeuw. We Have a Dream in De Nieuwe Kerk neemt je mee in het leven van de drie wereldverbeteraars. "Als bezoeker maak je mee wat zij meemaakten", vertelt Martijn Schieveen van De Nieuwe Kerk. "We proberen de bezoeker te prikkelen na te denken over wie de wereldverbeteraars van nu zijn en wat ze zelf graag verbeterd willen zien."

Drie normale levens, drie kantelmomenten

Je staat bij het wereldberoemde Washington Monument, met een grote mensenmassa om je heen. In de gigantische vijver op het plein zie je plots de speech van Martin Luther King voorbij kabbelen. Een moment later loop je in een donkere, lage ruimte met tralies: de gevangenis op Robbeneiland, waar Nelson Mandela gevangen heeft gezeten. We Have a Dream is geen statische tentoonstelling met alleen maar objecten, maar draait juist om beleving en interactie. Van Schieveen: "Je loopt met de drie mee in hun leven en maakt mee wat zij meemaakten aan de hand van foto's, historisch filmmateriaal, teksten en een enorm ruimtelijk ontwerp." Gandhi, King en Mandela hadden veel gemeen: alle drie leidden ze in eerst instantie gewone levens met gewone banen. Ze kregen te maken met onrecht en discriminatie - Gandhi onder de Britse overheersing van India, King in het Amerika van de jaren '50/'60 toen de zwarte bevolking was achtergesteld en Mandela onder het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime - en kregen een kantelmoment waarop ze beseften: dit kan zo niet langer. Bovendien was hun verzet geweldloos.

Loop mee in de Zoutmars

De tentoonstelling begint met het hoofdstuk Gandhi, waarbij het lijkt alsof je de Zoutmars meeloopt. "Je komt echt in de sfeer, de hele ruimte is bespannen met wit linnen", vertelt Van Schieveen. "Wit linnen, waar Gandhi zelf in rondliep; hij riep iedereen op om zelf kleding te maken, uit protest tegen het Britse monopolie op textiel. Uiteindelijk kom je uit bij zijn eigen spinnewiel uit India." Vanuit India loop je naar het moment van de wereldberoemde speech die Martin Luther King hield in Washington D.C. Hier zie je de door King geschreven en uitgetypte toespraak uit de jaren '60, honderd jaar na de afschaffing van de slavernij in Amerika. Het derde hoofdstuk van de tentoonstelling is de gevangenis van Robbeneiland. "Hier is een beklemmende sfeer gecreëerd", vertelt Van Schieveen. "Het iconische object dat je hier tegenkomt is de Shakespearebundel van Mandela, die hij en zijn medegevangenen lazen en waar ze aantekeningen in maakten. Ze hadden die als bijbel naar binnen weten te smokkelen en putten er veel hoop uit."

Als jij in hun schoenen stond

Bij de audiotour krijg je een kastje mee waarop je steeds jouw eigen mening kunt geven. Mandela moest onderduiken en zwoer toch geweld af - wat zou jij doen? In de laatste ruimte van de tentoonstelling reflecteer je op alles wat je ziet, denkt, vindt en hoopt. In een zogeheten 'Droomcabine' vertel je jouw verhaal: wie is jouw held, wat zou jij graag willen verbeteren? Van Schieveen: "We Have a Dream is een verhaal van hoop, van het aanpakken van misstanden, onrecht en discriminatie. Dat willen we graag uitstralen. We willen dat de bezoeker ondergedompeld wordt, dat hij beleeft hoe het was - en naar buiten loopt met hoop en inspiratie om zelf aan de slag te gaan."

Handig om te weten

We Have a Dream is van 16 september tot en met 4 februari te zien in De Nieuwe Kerk Amsterdam;
Volwassenen betalen â‚¬16,-, kinderen tot en met elf jaar mogen gratis naar binnen;
Alle drie de hoofdpersonages hebben een nationale herdenkingsdag: 2 oktober, 16 december en 15 januari. Op deze avonden bezoek je theatrale themavoorstellingen in De Nieuwe Kerk;
Bekijk uitjes in de buurt van De Nieuwe Kerk.

Over Gandhi, Martin Luther King en Mandela

Als jonge advocaat, strak in pak en met een eersteklas treinkaartje op zak, wordt Mahatma Gandhi (2 oktober 1869 - 30 januari 1948) in 1893 verzocht om vanwege zijn huidskleur toch in de derde klas plaats te nemen. Gandhi weigert, waarna hij uit de trein wordt gezet en in een koud stationslokaal moet overnachten. Het wordt een kantelpunt in zijn leven - en misschien ook wel in dat van de wereld. Hij voelt zich in zijn waardigheid aangetast, als Indiër en als mens. Hij verdiept zich in de positie van de Indiërs in Zuid-Afrika en het Britse rijk als geheel, waarna hij oproept tot een vreedzaam geweldloos protest tegen discriminerende wetten. In zijn verdere leven strijdt hij voor India's onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk, dat in 1947 werkelijkheid werd. Uiteindelijk wordt hij zelf vermoord op 30 januari 1948 door een hindoe-extremist.
Ook Martin Luther King (15 januari 1929 - 4 april 1968) moest als scholier opstaan voor een blanke passagier in de bus. In zijn studententijd raakt hij bekend met de Social Gospel-beweging, die vanuit christelijke waarden strijdt tegen sociale ongelijkheid. In 1955 initieert hij de zogeheten Montgomery-busboycot, waarbij 385 dagen lang het openbaar vervoer succesvol wordt geboycot. Hij wordt een van de leiders van de Amerikaanse Civil Rights Movement en organiseert verschillende protestmarsen voor stemrecht, desegregatie, arbeids- en burgerrechten voor zwarte Amerikanen. Zijn grote doorbraak is zijn iconische speech 'I Have a Dream' ten overstaan van 250 duizend mensen op de trappen van het Lincoln Memorial. Uiteindelijk wordt ook hij vermoord, maar het is onbekend door wie precies en om welke reden.
Nelson Mandela (18 juli 1918 - 5 december 2013) kreeg als enige van de drie regeringsverantwoordelijkheid over zijn land, waarin hij verzoening en vergeving centraal stelde. Als enige zwarte rechtenstudent krijgt hij ook veel te maken met racisme en discriminatie en raakt hij betrokken bij protesten. Hij wordt gezicht van de burgerrechtenbeweging van Zuid-Afrika, maar zijn ideeën roepen veel weerstand op: in 1962 wordt hij gearresteerd en van 1964 tot en met 1990 zit hij gevangen (tot 1982 op Robbeneiland, daarna in Kaapstad). Zelfs in de gevangenis strijdt Mendela tegen de slechte omstandigheden. In 1990 wordt hij vrijgelaten en in 1994 werd hij gekozen als de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Na 1999 reist Mandela rond om zijn boodschap van verzoening wereldwijd te verkondigen.