archief oud artikel 10 september 2019 Cultuur Amsterdam, Noord-Holland Een juwelenkist van drie kilo zwaar behangen met 400 kleurrijke edelstenen, ooit eigendom van tsarina Catharina de Grote. Een boeket met bloemen gemaakt van honderden briljanten en diamanten, maar ook kleine, geheimzinnige kistjes waarin je een geheime boodschap achterliet die alleen je minnaar kon vinden. Voor de expositie Juwelen! Schitteren aan het Russische hof bracht Hermitage Amsterdam een indrukwekkend aantal pronkstukken van de Russische adel samen. Te zien tot en met 16 oktober 2020.

Een stroom van parels en diamanten

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is de mooiste van Rusland? Lastige vraag! De Russische adel bespaarde kosten noch moeite om zich uit te dossen. Een Franse diplomaat schreef aan het begin van de twintigste eeuw, dat geen enkel hof zich kon meten met het Russische. Een feest aan het hof van tsaar Nicolaas II was "een fantastische stroom van parels, diamanten, robijnen, saffieren, smaragden, topazen, berillen... een stroom van licht en vuur". De liefde voor dure sieraden is iets wat alle Russische vorsten met elkaar deelden. Toen Catharina de Grote in 1762 aan de macht kwam, mochten adellijke dames zelf bepalen welke kleding en sieraden ze wilden dragen. Alleen, wanneer de dames van adel naar een van Catharina's feestjes wilden komen, dan moesten ze wel voldoen aan een enkele voorschriften: kleding met kristal of zilverdraad was uit den boze. Alleen echte juwelen waren goed genoeg. Ook had Catharina het 'recht van de eerste avond'. Zij was de eerste vrouw die nieuwe, geïmporteerde edelstenen mocht dragen.

Ondeugende sieraden

Vanzelfsprekend is Catharina een van de leidende figuren in Juwelen! Schitteren aan het Russische hof. Een van de absolute topstukken in de expositie is het boeket waarvoor honderden briljanten werden geslepen in de vorm van rozenbladeren. Dit pronkstuk is het absolute meesterwerk van Catharina's hofjuwelier Jérémie Pauzié en komt speciaal over uit de Galerij van Kostbaarheden in het Petersburgse Winterpaleis. De juwelen die de edelen droegen vertelden alles over status en mode, maar hadden ook een diepere betekenis. Medaillons herdachten een overleden dierbare met een verguld portretje. Soms werden er ook haren van de overledene in het sieraad meegedragen. Een speciale categorie zijn de 'mysterieuze, ondeugende sieraden' die een eigen plaats hebben in de expositie. Wilde je een boodschap overbrengen naar je geheime minnaar? Dan gaf je hem een sieradenkistje of snuifdoos met een geheim luikje, slechts te openen door de ontvanger. Russische geliefden waren genereus voor elkaar. Toen Grigori Potjomkin, de minnaar van Catharina de Grote, overleed bleken zijn briljanten een waarde te hebben van meer dan een miljoen roebel. Omgerekend naar de huidige tijd zou dat neerkomen op tientallen miljarden euro's.

Fabergé en Cartier

Meer dan 300 jaar was de Russische adel de baas in het land. Dat veranderde plots in 1917 met de gewelddadige Russische Revolutie. De communisten grepen de macht en zette de eeuwenlang onderdrukte arbeiders en boeren op een voetstuk. Tsaar Nicolaas II en zijn familie werden opgepakt en vermoord. Een deel van de adel wist te ontkomen naar West-Europa. Vooral het zuiden van Frankrijk groeide uit tot een Russisch ballingsoord. Sommige edelen raakten aan lagerwal en verkocht zijn sieraden, maar de meeste kostbaarheden werden in alle haast in Rusland achtergelaten. Carl Fabergé, de briljante sieradenmaker en vaste leverancier aan het Russische hof, vluchtte ook naar Frankrijk. Fabergé's werk geldt nog altijd als onovertroffen en is uiteraard te zien in deze expositie. Daarnaast zijn er ook nog sieraden te zien van de toonaangevende juwelenhuizen Bolin, Cartier, Lalique en Tiffany.

Hermitage Amsterdam

Hermitage Amsterdam is een dependance van de Russische Hermitage, het wereldberoemde museum in Sint-Petersburg. De Hermitage was een initiatief van Catharina de Grote, die voor het museum in West-Europa grote aantallen kunstwerken liet opkopen. Nu is de Hermitage het op een na grootste museum ter wereld (na het Louvre) en heeft het drie miljoen stukken in bezit. Jaarlijks ontvangt het museum bijna drie miljoen bezoekers. Zowel tijdens de Eerste als de Tweede Wereldoorlog werden de topstukken van het museum verhuisd naar een plek ver van de frontlijn. Het Amsterdamse filiaal was de eerste uitbreiding van de Hermitage in West-Europa. Het pand van Hermitage Amsterdam werd in 1681-83 gebouwd en zou lang dienst doen als het 'Diaconie Oude Vrouwen Huys': een huis waar dames op stand hun laatste levensjaren doorbrachten. Na de opening in 2009 groeide Hermitage Amsterdam snel uit tot een van Nederlands meest gerenommeerde kunstmusea.

- Laatst gewijzigd: 2020-10-06 11:16:27 · Gepubliceerd: 10 september 2019 - 1670