Ga ondergronds in de schuilkelder van Kröller-Müller

archief oud artikel 15 september 2019 Geschiedenis Otterlo, Gelderland Terwijl verderop de kanonnen bulderden en de straaljagers overvlogen, lag de kunstcollectie van het Kröller-Müller opgeborgen in een kunstbunker onder een duin op de Hoge Veluwe. In het kader van 75 jaar Vrijheid stelt het Kröller-Müller Museum deze schuilkelder voor het eerst open voor het publiek. In zes weekenden in september en oktober kun je er achter komen hoe schilderijen van Picasso en Van Gogh ongeschonden door de Tweede Wereldoorlog kwamen.

Razendsnelle reddingsoperatie

Absolute topstukken van Vincent van Gogh en Claude Monet, prenten van Picasso, kwetsbaar keramiek uit Griekenland. Ze zijn nu nog altijd te bewonderen in het Kröller-Müller Museum. Dat is vooral te danken aan een razendsnelle reddingsoperatie van het museumpersoneel. In juli 1940 werd de gehele kunstcollectie van het museum binnen een week in veiligheid gebracht. Tot het einde van de oorlog zat die verzameling verstopt in deze bunker. Nog altijd moet je even zoeken naar deze bijzondere plek midden in het bos. Je loopt het Kröller-Müller Museum uit en na een korte wandeling over een zandpad, zie je plots een bakstenen poortje. Achter een stevige deur, half verscholen onder een duin, ligt de schuilkelder. Voor het eerst in 75 jaar stelt het Kröller-Müller deze kunstbunker open voor het publiek. De kelder is inmiddels leeg, maar het is niet zo moeilijk in te beelden hoe vol het hier was tijdens de oorlogsjaren.

Flinke betonnen bak

De kunstbunker was een idee van Helene Kröller-Müller. Ze was al bijna tachtig jaar en in de jaren dertig was ze er van overtuigd dat het oorlog zou worden. Ze kreeg helaas gelijk. Omdat de collectie niet meer haar persoonlijke eigendom was, moest ze voor de bouw toestemming krijgen van het Rijk. Dat lukte, maar omdat de oude dame in 1939 overleed, maakte ze de opening van de bunker niet meer mee. De schuilkelder werd zelfs voltooid ná de Duitse inval. Voor het laatste werk aan de schuilkelder kreeg het museum zelfs nog hulp van Duitse soldaten. De schuilkelder bestaat uit een zware, betonnen bak van 210 vierkante meter. De muren kunnen tegen een stootje: ze zijn 1,20 meter breed en het plafond is zelfs anderhalve meter dik. Daaroverheen lag zand en aarde, dat al snel weer overwoekerd raakte met planten en bomen. De heuvel was na vijf jaar alweer zo sterk begroeid, dat de Canadese bevrijders de bunker niet eens opmerken. Ze parkeerden hun tanks gewoon op het dak van de kelder.

Het bos steunt en zucht

Om de openstelling van de bunker kracht bij te zetten, gaf het Kröller-Müller opdracht aan de Schotse kunstenares Susan Philipsz om een speciale kunstinstallatie te bouwen. Philipsz' geluidskunstwerk The Wind Rose begeleidt je op weg naar de ingang van de schuilkelder. Vanuit de bomen naast het pad hoor je acht tonen. De tonen komen uit zeeschelpen en ze staan voor de acht windrichtingen op aarde. Philipsz verzamelde hoornschelpen van over de hele wereld en elke schelp heeft zijn eigen, unieke stem: van een zachte bries tot een loeiende storm. Het effect is dat het lijkt alsof het bos zelf zucht, steunt, hijgt en blaast. Philipsz ziet die geluiden als een metafoor voor het leven en sterven van alle mensen.

Kröller-Müller tijdens de oorlog

Het is ook interessant om bij een bezoek aan het Kröller-Müller Museum stil te staan bij het oorlogsverleden van het museum zelf. Vlak na de Duitse inval vorderde een hoge Duitse officier drie schilderijen, naar later bleek bedoeld voor de privécollecties van Hitler en Göring. Mede door de goede handelscontacten van Anton Kröller in Duitsland werd het museum tijdens de oorlog met rust gelaten. Toen de nazi's het nabijgelegen vliegveld Deelen verder uitbouwden, werden zelfs de muren van de kunstbunker verder verzwaard. In het laatste oorlogsjaar werd het lege museum ingericht als ziekenhuis. De gewonden van de Slag om Arnhem lagen in lange rijen naast elkaar. De bibliotheek werd het eetlokaal van de zusters van het Rode Kruis. Daar is nu niets meer in het museum van te zien. Na de bevrijding werd het museum snel weer ingericht. Met dank aan de nabij gelegerde Canadese troepen kon het Kröller-Müller al op 6 oktober 1945 weer open voor het publiek.

- Laatst gewijzigd: 2020-01-29 12:21:49 · Gepubliceerd: 15 september 2019 - 2578