Hij of Ik in NMM: geen geschiedenis, maar echte mensen

archief oud artikel 13 februari 2020 Geschiedenis Soesterberg, Utrecht Wapperende vlaggetjes en juichende mensen op straat. Een parade van jeeps vol dappere bevrijders en mooie vrouwen. Het zijn meestal de beelden die we collectief voorgeschoteld krijgen bij het plaatje van de bevrijding in 1945. Maar de jarenlange strijd die eraan voorafging was ongekend bruut en veranderde miljoenen levens voor eeuwig. In de tentoonstelling Hij of Ik laat het Nationaal Militair Museum (NMM) de Tweede Wereldoorlog door de ogen van Léo Major, een jonge soldaat uit Canada. En door de ogen van Hans Kürten, een jonge soldaat uit Duitsland. De expo zit vol indrukwekkende verhalen en topstukken, waaronder nooit eerder tentoongestelde oorlogsvoertuigen en een Mercedes van Adolf Hitler.

Bevrijder versus bezetter

In Hij of Ik zoomt NMM in op de brute strijd die aan de feestelijke bevrijding voorafging. Door de ogen van twee mensen die lijnrecht tegenover elkaar stonden: soldaten Léo en Hans. Conservator Dirk Staat: "Léo Major was een Canadese sluipschutter en verkenner. Hij ging als eerste Canadees op verkenningsmissie in Zwolle, waar hij nog steeds beroemd is als eerste bevrijder. Eigenlijk zou hij met nog iemand op missie gaan, maar zijn collega sneuvelde al snel. Hij had kunnen stoppen, maar besloot in zijn eentje door te gaan. Een echte oorlogsheld." Léo gaf zich vrijwillig op voor de strijd, maar de Duitse Hans had geen keuze. "De opkomst van de nazi's speelde een grote rol in de jeugd van Hans Kürten. Zelf had hij een hekel aan nazi's en SS'ers, maar onder dwang ging hij het Duitse leger in. Hij moest wel. Want ja, wat gebeurde er met je als je weigerde?"

Goed versus kwaad

Ook het Duitse perspectief krijgt dus een podium in de expo. Spannend maar noodzakelijk, volgens Staat. "We zijn 75 jaar verder. Laten we beide kanten laten zien. De duizenden Canadezen die voor onze bevrijding zijn gesneuveld zijn niet van de trap gevallen. Die zijn door Duitsers gedood. Het zou dus ook heel raar zijn om maar één kant te laten zien. Empathie is geen sympathie. Uitleggen is geen goedpraten", aldus Staat. Er wordt in 'Hij of Ik' geen belerende boodschap door de strot geduwd. "Het gaat om echte mensen en hun belevenissen, die staan centraal. We willen hun ervaringen delen en mensen aan het denken zetten." De oorlog was een tijd van uitersten, maar was alles echt zo zwart-wit? Want ondanks alles hadden Léo en Hans ook veel gemeen. Staat: "Het waren allebei twintigers, allebei jonge militairen. In de oorlog zijn ze allebei zwaargewond geraakt, allebei hun beste vriend kwijtgeraakt. En ze hadden allebei een hekel aan nazi's. Alleen was Léo een held, een bevrijder. Hans was onderdeel van een kwade macht."

Mercedes van Adolf Hitler

Dankzij een audiotour en filmische effecten maak je de levens van Léo en Hans van begin tot eind mee, met als bindende factor de gruwelen van de oorlog. "Je zit echt in een soort soundtrack. Er staat niet ergens uitleg op een bordje, je maakt alles theatraal en dus veel directer mee. Zo zie je tijdens een video over de jeugd van Kürten ook beelden van de opkomst van Hitler, de nazi's en de Jodenvervolgingen." Een bijzonder topstuk in de expo is de Mercedes van Adolf Hitler. In deze auto paradeerde hij in 1938 rond in Tsjechië-Slowakije. "Eisenhower (toenmalig president van de Verenigde Staten, red.) kwam bij bezoek gewoon in een jeepje aanrijden. Hitler dus in deze sloep. Veelzeggend voor hoe er bij nazi's naar leiderschap en hiërarchie werd gekeken." Andere bijzondere objecten zijn een originele Canadese invasievlag uit Normandië en een propagandakanon uit Duitsland. In het Arsenaal van het museum pronken topstukken als de Duitse 'Tiger II' tank, de Königstiger, het Canadese Buffalo landingsvaartuig en een extreem zeldzame bemande V1.

Hoe liep het met Léo en Hans af?

Na de oorlog gingen Léo (1921-2008) en Hans (1925-2019) allebei verder met hun leven. Ze stichtten gezinnen, breidden hun stambomen uit. De tentoonstelling sluit af met een epiloog vol familiefoto's van beide soldaten. Ook zijn er persoonlijke items te zien. Van Kürten is zijn identiteitsplaatje uit de Tweede Wereldoorlog te zien. Major kreeg meerdere onderscheidingen, ook voor zijn dienst in Korea in de jaren vijftig. Zijn medailles, waaronder de Distinguished Conduct Medal, zijn in de tentoonstelling te zien. Hans Kürten werkte nog zelf aan de tentoonstelling mee, maar stierf in december 2019. Léo Major stierf in 2008. Zijn familie werkte namens hem aan de expo mee.

Bekijk een preview van Hij of Ik

- Laatst gewijzigd: 2020-05-01 16:16:08 · Gepubliceerd: 13 februari 2020 - 1762