15 februari 2020 bijgewerkt: 26 oktober 2022 Toerisme Zaandam, Noord-Holland Ons eigen Zaanse Schans is wereldberoemd. Van overal komen de toeristen om te kijken naar de windmolens en groene houten huisjes. Het is er vaak zo druk, dat je over de hoofden van de mensen kunt lopen. Voor veel Nederlanders een reden om niet te gaan en dat is jammer, want de Zaanse Schans is een bijzonder stukje erfgoed. Een oplossing is gaan in het laagseizoen, maar is de Zaanse Schans dan wel leuk om te bezoeken? DagjeWeg.NL nam de proef op de som. Conclusie: de Zaanse Schans is een heerlijk dagje uit in de winter, om deze redenen.

Afwezig: lange colonnes toeristen

De Zaanse Schans is prima te bereiken met de trein. Vanaf het stationnetje in Zaandijk is het maar een korte wandeling. Met een paar andere toeristen en de geur van cacao in onze neus lopen we rustig langs een enorme chocoladefabriek richting het water van De Zaan. Al snel zien we in de verte onze eerste molen: de Bleeke Dood. Deze oude korenmolen in Zaandijk is helaas niet meer open, maar over het water lonken de molens op de Zaanse Schans al. Natuurlijk stoppen we op de brug even voor een selfie, want dat kan hier met vijf molens achter ons! En: het is rustig genoeg om te zoeken naar die ene perfecte spot.

Allereerste winkel van Albert Heijn

Eenmaal over de brug slaan we direct linksaf, want daar liggen de meeste molens. Eerst komen we langs een tingieterij in een theekoepeltje en enkele schattige groene Zaanse huisjes. Hé, zit in dat huisje het oude kruidenierswinkeltje van Albert Heijn? Even snuffelen tussen de kruidenierswaren van vroeger en meteen wat nostalgische plaatjes schieten. Mooie foto's maken blijkt geen enkel probleem. Het winkeltje is niet leeg, maar zeker niet propvol.

Fijne fotomomentjes

Ook buiten kunnen we moeiteloos foto's maken van leuke huisjes, molens en doorkijkjes naar de weilanden. Alleen in het Cacoalab is het giga druk. Nog een voordeel van een winterbezoek: op veel plekken is warme chocolademelk te koop. Mmmm, dat smaakt goed in deze gure wind.

Molens in zonder te wachten

De eerste molen op ons pad is verfmolen De Kat. Binnen hebben we snel onze kaartjes. "Over een paar maanden staan de rijen tot buiten op het wandelpad", vertelt de kaartjesverkoper. "Nu hebben we zo'n 250 bezoekers per dag, straks 1500." Indrukwekkend grote molenstenen draaien rond en verpulveren gekleurde stukken steen tot verfstof. Via een steile trap klimmen we omhoog richting de wieken en stappen we naar buiten, de harde wind in. Van daar hebben we een mooi uitzicht op de volgende molens, waaronder zaagmolen Het Jonge Schaap.

Met je neus bovenop de demonstraties

Het Jonge Schaap staat hoog op onze wish list en is de volgende molen waar we naar binnen stappen. Het blijkt een replica te zijn van de originele zaagmolen, maar dat maakt de demonstratie van het zagen niet minder indrukwekkend. Leuk om alles van heel dichtbij te kunnen zien. Een van de vrijwilligers vertelt dat ze hier met natte boomstammen te werken. Pas als de boomstam is verzaagd tot planken wordt het hout te drogen gelegd. En ja, buiten in het water drijven inderdaad twee boomstammen, wachtend op hun beurt. Voor de liefhebbers draait er in een aparte ruimte een film over het bouwen van de replica.

Uitgebreide verhalen

Nadeel van een winters bezoek is dat niet alle molens open zijn. De laatste molen die we kunnen bezoeken is oliemolen De Bonte Hen. Terwijl de grote molensteen het lijnzaad verpulvert, vertelt de molenaar dat deze olie met de verfstoffen van De Kat wordt vermengd tot natuurlijke verf. Het gemalen lijnzaad gaat in speciale zakken en vervolgens in de zijkanten van de pers. Dan begint het: met grote klappen valt een balk op een wig, die steeds dieper de ruimte tussen de zakken in wordt gedreven. Zo worden de zakken steeds verder tegen de kant geperst en loopt het olie er van onderen uit.

De molenaar zet snel gehoorbescherming op, want de klappen zijn bijna pijnlijk hard. "Mensen die in de molen werkten waren binnen een paar maanden compleet doof", vertelt hij. "Daar komt de term oliedom vandaan." Zo hebben we toch maar mooi drie heel verschillende molens bezocht, zonder wachtrijen en elkaar verdringen om alles te zien. En stiekem vinden we drie ook wel genoeg, want we willen nog de rest van de Zaanse Schans ontdekken.

Nog veel meer te zien

Van de molens wandelen we via de Catharina Hoeve met kaasmakerij langs de huisjes van de Zaanse Schans naar het Zaans Museum. Onderweg blijken er genoeg plekjes te zijn om even te stoppen of te shoppen. Zoals een ouderwetse bakkerij met achterin een piepklein museum, een antiekwinkel en een klompenmakerij.

Spelletjes spelen in de Verkade Experience

In het Zaans Museum is van alles te zien over de geschiedenis van de Zaanstreek, waaronder de Verkade Experience. Er staan authentieke machines uit de eerste Verkade fabriek te draaien en je ziet hoe chocola werd gemaakt. Al snel staan we achter het bonbons inpakspel en proberen we digitaal steeds vlugger koekjes te sorteren. Leuk: in de Experience kom je overal de verhalen van de Meisjes van Verkade tegen. Zelfs in de ruimte vol prachtige Verkade albums, waar mensen vroeger plaatjes voor konden verzamelen. Die albums waren zo'n groot succes, dat er een hele afdeling met Verkademeisjes was om de stapels brieven van verzamelaars te beantwoorden.

Een bezoekje aan de Zaanse Schans laat van begin tot eind goed zien hoeveel er veranderd is in de laatste eeuwen. Hier wandel je letterlijk door de geschiedenis.

Reportage - Laatst gewijzigd: 2022-10-26 12:47:29 · Gepubliceerd: 15 februari 2020 - 2647