Met kano's de zee op! Expo over Oceanië in Museum Volkenkunde

archief oud artikel 23 februari 2020 Cultuur Leiden, Zuid-Holland Oceanië is enorm! Het omvat ongeveer een derde van de wereld, met meer dan 20.000 eilanden in de onmetelijke watervlakte van de Stille Oceaan. Eilanden met allemaal verschillende culturen, maar met elkaar verbonden door de zee. In de expositie Een zee van eilanden is te zien hoe groot de invloed van de zee is op het leven van de eilandbewoners. Op hun kunst, hun verhalen en hun tradities. Kijk je ogen uit in Museum Volkenkunde, want in deze expositie staan alleen topstukken! Te zien tot en met 5 april 2021.

Zeereizen in houten kano's

In de eerste ruimte van de expositie Een zee van eilanden - Topstukken uit Oceanië sta je meteen tussen indrukwekkende houten kano's. Vooral indrukwekkend als je bedenkt dat de eilandbewoners uit Oceanië daarin enorme afstanden aflegden over de grillige oceaan. Zelfs een meterslange kano lijkt dan opeens heel nietig. Hoe durfden ze dat? En waarom deden ze het? Al dwalend door de expositie wordt de verhouding van de eilandbewoners met de zee steeds duidelijker. Uit hun kunst, verhalen en geschiedenis blijkt dat zij de zee niet zien als een obstakel die ze moeten overwinnen. Integendeel, het is de zee die ze verbindt met de wereld buiten hun eiland. Hun ticket naar handel, andere culturen en avontuur. Ze zijn geen eilandbewoners, ze zijn bewoners van de zee.

Alleen maar topstukken

Kleurige maskers en veren hoofdtooien voor uitbundige feesten. Houten beelden waarmee de voorouders worden herdacht. Gestileerde tekeningen die bijna modern aandoen. Deze expositie bevat alleen maar topstukken. Ze komen uit de hele wereld, maar ook uit de rijke collectie van Museum Volkenkunde zelf. Zoals een ingenieuze zeekaart van stokjes en schelpen, die zeevaarders van de Marshalleilanden midden op de oceaan precies vertelde waar ze waren. Voor ons lijken dit soort stokjeskaarten helemaal niet te kloppen, want de afstanden tussen de eilanden is verkeerd. Tot je beseft dat de eilandbewoners deze afstanden niet in kilometers maten, maar in tijd: hoe lang duurt het om er te komen? Dat werd bepaald door de zeestromingen, deiningen van de golven en windrichtingen. Voor de kenner allemaal terug te vinden in dit soort navigatiekaarten!

Dansend behang

Ook bijzonder is een meterslange strook bewegend behang. Het is een van de moderne kunstwerken die in de expositie te zien zijn. De inspiratie voor dit kunstwerk was een Frans behang uit 1804, met daarop de Europese ontdekkingsreizen in de Stille Oceaan. Maori kunstenaar Lisa Reihana was geschokt toen ze zag hoe de Oceaniërs op het behang werden afgebeeld. Dus besloot ze tot een remake. Op de achtergrond van het oorspronkelijke behang plaatste ze verschillende bevolkingen van Oceanië met hun tradities en rituelen, uitgebeeld door dansers en acteurs van nu. Op het behang zie je scenes uit hun leven, tot op de achtergrond een Europees zeilschip aan komt varen. De ontdekkingsreizigers komen aan land en maken kamp. Het leidt tot contrasten, maar ook tot vermakelijke beelden. Zoals enkele zich vervelende soldaten op wacht. En twee eilandbewoners die schoenen uitproberen en ze duidelijk niets vinden.

Magische onderwaterwereld - van plastic

Een ander modern kunstwerk is misschien wel het meest indrukwekkende stuk van de expositie. Het is een prachtige onderwaterwereld van George Nuku. Vissen zwemmen rond een oprijzend stuk koraal, terwijl kwallen omhoog zweven. Alles is doorschijnend, betoverend en vreemd. En van plastic. Het is een denkbeeldige wereld in het jaar 2120, met levensvormen die zich hebben aangepast aan het overal rondzwervende plastic. Een waarschuwing, maar voor Nuku ook een andere manier van omgaan met plastic. Want als je er zoiets moois mee kunt maken, waarom beschouwen we het dan nog als afval dat weggegooid moet worden?

Tatoeages, surfen en bungy jumpen

Zo komt ook de actualiteit terug in de expositie Een zee van eilanden. De plasticsoep, het leegvissen van de zee, de stijgende zeespiegel: de eilandbevolkingen van Oceanië krijgen met veel ervan als eersten te maken. Er zijn nu al eilanden die steeds kleiner worden en waar het grondwater zo brak is, dat gewassen er maar met moeite willen groeien. Ook Oceanië heeft vervuilende mijnen voor het winnen van de zeldzame metalen in onze smartphones. En kolonialisme blijkt nog helemaal niet zo dood te zijn, want veel eilanden worden bestuurd door andere landen. Door Amerika bijvoorbeeld, of Frankrijk. Gelukkig is niet alles negatief. Wist je dat we tatoeages, surfen en bungy jumpen allemaal hebben overgenomen van eilanden in de Stille Oceaan? Ook dat is Oceanië.

- Laatst gewijzigd: 2020-05-30 12:27:05 · Gepubliceerd: 23 februari 2020 - 1649