Bewonder ze van buiten of stap binnen bij de molenaar
27 november 2020 Toerisme Landelijk Ga je binnenkort een dagje weg? Bezoek dan eens een molen, voor veel buitenlanders hét symbool van Nederland. Ze getuigen van onze eeuwenlange strijd tegen het water, maar waren ook belangrijk voor het houtzagen, oliepersen, verf maken en natuurlijk voor het malen van het koren. Gelukkig staan er nog zo'n 1200 in ons land, waaronder ongeveer honderd watermolens. Bekijk de oudste, hoogste en mooiste molens van Nederland.
1. Oudste poldermolen en molenaarshuisje
Waarland, Noord-Holland - In de kop van Noord-Holland vind je de Waarlandsmolen, de oudste poldermolen van Nederland. Eeuwen kijken hier op je neer, want deze molen stamt uit 1530. Er zat oorspronkelijk een scheprad aan, maar toen die vervangen werd door een houten vijzel was er ruimte om in de molen te wonen. Neem een kijkje binnen in dit bijzondere bouwwerk en bezoek ook het Molenhuijs. In dit kleine huisje woonde de laatste molenaar met vijf personen!
2. Wind- en watermolen
Dinther, Noord-Brabant - Het scheelde een haartje of de Kilsdonkse Molen was roemloos ten onder gegaan. Na zijn hoogtijdagen in de veertiende eeuw zette het verval in voor deze unieke combinatie van een watermolen die olie perste en een korenmolen die op wind en water werkte: een zogenaamde watervluchtmolen. Deze watervluchtmolen is de enige in heel Nederland! Uiteindelijk waren alleen een treurige romp zonder wieken over en het vervallen gebouw van de oliemolen. Dankzij de inzet van vrijwilligers zijn de molens gelukkig weer springlevend. De twee waterraderen draaien weer in het riviertje de Aa en de wieken bewegen weer in de wind. Een prachtig plaatje van een voorbije tijd, dat je nergens anders in de wereld kunt vinden!
3. Onze oudste: de Grafelijke Torenmolen
Zeddam, Gelderland - De middeleeuwse Grafelijke Torenmolen van kasteel Huis Bergh is een echte eyecatcher in Zeddam. Het bouwwerk staat in de Top-100 van de Nederlandse monumentenlijst. Het is dan ook de oudste molen van Nederland, waarschijnlijk al voor 1441 gebouwd. Hoe ze dat weten? In de kap zit hout van een boom die voor 1440 omgehakt is. Het middeleeuwse bouwwerk heeft verder dikke muren en nog heel oude vloerplanken, waarmee het een van de bijzonderste molens in Nederland is. Bij de molen hoort ook een zogenaamde rosmolen, die meer dan een eeuw later werd gebouwd. Een rosmolen wordt bewogen door een paard, in dit geval door het paard van de boer die met graan kwam dat hij wilde laten malen.
4. Uniek: Torenmolen van Gronsveld
Maastricht, Limburg - Een andere middeleeuwse torenmolen in Nederland is de Torenmolen van Gronsveld. Het is de oudste nog bestaande windmolen van Limburg en de meest zuidelijke van Nederland. Ook deze molen staat in de Top-100 van de Nederlandse monumentenlijst, al is hij zo'n twee eeuwen jonger dan de torenmolen in Zeddam. Het is dan ook de enige torenmolen met een zogenaamde buitenkruier: een soort houten 'staart' die van de molenkap naar de omgang of de grond loopt, zodat de molenaar de kap daarmee buiten kon ronddraaien tot de wieken de wind vingen. Bij een binnenkruier gebeurt het ronddraaien van de molenkap binnen op zolder.
5. Hoogste: de reuzen van Schiedam
Schiedam, Zuid-Holland - In Schiedam staan de hoogste molens van Nederland (en zelfs van de wereld!) Het zijn stellingmolens: molens die op een onderstuk staan om boven de bebouwing van een stad de wind te kunnen vangen. Schiedam heeft vijf van deze stadsmolens, waarvan de hoogste molen - De Noord - tot aan de bovenste wiek bijna 45 meter hoog is. Altijd al een Schiedamse reus willen beklimmen? Dat kan in molen De Walvisch. Deze molen is nu een museum waar je alles te weten komt over de molenhistorie van Schiedam. En over het productieproces van graankorrel tot... nee, niet tot brood. In Schiedam werd van graan jenever gestookt. Proost!
6. Verhoogde molen met Theehuys
Vaassen, Gelderland - Ook Daams' Molen in Vaassen is een van de vele molens die zijn gered door vrijwilligers. De molen was ondertussen zolang verwaarloosd, dat er meer sprake was van herbouw dan restauratie. Hij werd zelfs verhoogd om tussen de nieuwbouwhuizen genoeg wind te kunnen vangen, zodat de wieken weer konden draaien. Misschien niet historisch juist, maar het resultaat is wel een imponerende molen die je al van ver ziet staan. En door het verschil tussen de oude molen en de nieuwere onderbouw zie je goed wat een stellingmolen eigenlijk is. In de onderbouw is ook genoeg plek voor Koffie- en Theehuys De Korenmolen. Lekker lunchen, ontbijten of borrelen, terwijl boven je hoofd het graan wordt gemalen.
7. Laatste snuifmolens van Nederland
Rotterdam, Zuid-Holland - Maak kennis met de laatste snuifmolens van Nederland! Heerlijk kruidige geuren komen je al tegemoet als je bij De Ster en De Lelie komt. Hier malen ze geen graan, maar specerijen en snuiftabak. Dankzij bevlogen vrijwilligers gaat de kennis van deze oude ambachten niet verloren. Vooral het malen van snuiftabak is een zeer specialistisch proces. Als de deuren open staan kun je dit zelf komen bekijken hoe intensief de tabak wordt bewerkt voordat het op de maalstenen belandt. De bijzondere molenproducten kun je kopen in de molenwinkel.
8. Eeuwenoude watermolen
Arcen, Limburg - Schiedam is niet de enige plek waar van graan jenever wordt gemaakt. In de eeuwenoude Wymarsche watermolen zit tegenwoordig Graanbranderij de IJsvogel. Een rondleiding hier betekent dat je kennis maakt met twee oude ambachten: alcoholstoker en molenaar. Natuurlijk met proeven van de eigen gestookte jenever, kruidenbitters en likeuren van de graanbranderij. Maar ook van buiten is deze prachtige stenen kasteelmolen met het grote waterrad een plaatje!
9. Molenmuseum De Valk in Leiden
Leiden, Zuid-Holland - Molenmuseum De Valk op de historische stadsmuur van Leiden is een bijzonder overblijfsel uit vroegere tijden. Deze korenmolen uit 1743 telt zeven verdiepingen vol historie. Neem een kijkje in het echte molenaarsleven: beneden loop je zomaar de molenaarswoning binnen. Het ademt hier nog de sfeer van rond 1900 door de originele meubels, de Delfts-blauwe tegeltjes en de familieportretten aan de muur. Door langs de zeven verschillende verdiepingen te dwalen vorm je je een beeld over het leven en werk van de molenaar van vroeger. En ontdek je wat geheimzinnige termen als luizolder, silo en stellingmolen betekenen.
10. Hoogste houten molen
Amsterdam, Noord-Holland - Wow, bijzonder! Je verwacht in Amsterdam eigenlijk geen oude molen, maar toch staat Molen De Gooyer er. En net als andere stadsmolens moest hij hoog genoeg staan om de wind boven de huizen te vangen. Waar andere stellingmolens een onderbouw hebben die aansluiten bij het uiterlijk van de molen, staat De Gooyer op een vierkant huis. En dat levert een heel apart plaatje op! In het huis zit tegenwoordig Brouwerij het IJ, met een mooi terras aan het water. Biertje! Omdat de molen zo hoog boven je uit torent zie je het niet goed, maar hij is van hout. En dat maakt deze molen - door de Amsterdammers zelf De Funenmolen genoemd - de hoogste houten molen van Nederland.
11. Molen De Lelie
Eenrum, Groningen - In het dorp Eenrum domineert Molen De Lelie, een van de grootste molens van de provincie Groningen. Hij torent ver boven een prachtige historische boerderij en de andere historische gebouwen van Eersum uit. Als de wieken draaien en de molenaar aan het werk is, kun je zelf ontdekken hoe de molen nou eigenlijk werkt. Nog niet genoeg van oude ambachten of is de molen dicht? Bezoek dan de mosterdmakerij en de kaarsenmakerij die op een steenworp afstand te vinden zijn.
12. Schattige dorpsmolen
Dalfsen, Overijssel - In het Sallandse dorp Dalfsen is de Westermolen beeldbepalend. Niet hoog, wel mooi met zijn houten schuur en stenen bijgebouwtjes. Deze stellingmolen stamt uit 1818 en is een van drie molens die het dorp ooit rijk was. Zowel de molen als de bijgebouwen zijn grondig gerestaureerd. In een daarvan huist boerderijwinkeltje 'Bij de molen', waar lekkere streekproducten te koop zijn.
13. Nog werkende houtzaagmolen
IJlst, Friesland - De geur van vers gezaagd hout komt de bezoeker tegemoet in Houtzaagmolen De Rat. De molen rust op de houten schuren van de zagerij, die op hun beurt weer staan op pijlers van baksteen. Laat het water maar komen! Samen vormen ze een idyllisch plaatje uit lang vervlogen tijden, maar vergis je niet. Dit is één van de weinige houtzaagmolens in Nederland die nog volop in productie is. De zagen maken met gemak robuuste planken van de knoestige stammen die buiten in het water wachten tot het hun beurt is. Hier gaat het productieproces nog als eeuwen geleden, machtig mooi om te zien.
14. Zie graan veranderen in brood
Luyksgestel, Noord-Brabant - In Luyksgestel vind je een smakelijk museum: Bakkerijmuseum De Grenswachter, genoemd naar de fraaie beltmolen die ernaast staat. Een beltmolen of bergmolen is een windmolen die op een heuvel staat, de molenbelt. Zo staat de molen hoog genoeg om voldoende wind te vangen: het eeuwige probleem van elke windmolen. De combinatie van molen en bakkerij is een gouden greep voor een museum, want hier zie je het hele proces van graankorrel tot brood zoals het vroeger gebeurde. Een leuke reis in de tijd.
15. Fraaie wipmolen
Bleskensgraaf, Zuid-Holland - Een wipmolen mag natuurlijk niet ontbreken in dit overzicht en De Wingerdse Molen is een prachtig exemplaar. Op het puntige rieten dak van de onderbouw staat het groenhouten gebouw van de molen met de kap en wieken. Bij een wipmolen draait niet alleen de kap, maar de de hele molen rond om de wieken in de wind te zetten. Dat gebeurt hier buiten door te draaien aan het grote witte rad naast de molen, die vastzit aan een houten geraamte dat meteen de trap naar boven is. Door de groene kleur en witte accenten is deze wipmolen een blikvanger in de polder.
16. Hoge molen met theekoepel
IJsselstein, Utrecht - Ben je op zoek naar echt ambachtelijk meel, bezoek dan de molenwinkel van korenmolen De Windotter. Dit meel komt rechtstreeks van de molenstenen en smaakt net als vroeger! Waar de meeste molens een dag in de week draaien dankzij vrijwilligers, is deze molen nog volop in bedrijf. Hij draait zeker vijf dagen in de week, dus alle gelegenheid om een kijkje te nemen. De molen is niet te missen, want ook deze is één van de grootste van Nederland. En apart: er staat een stenen theekoepeltje naast met schattige luikjes en rieten dakje.
17. De molens van de Zaanse Schans
Zaandam, Noord-Holland - Natuurlijk kunnen we niet eindigen zonder de twee beroemdste molenplekken van Nederland te noemen. Plekken waar je in één klap veel molens bij elkaar ziet en waar van over de hele wereld toeristen op af komen. Allereerst de Zaanse Schans met de bekende groene houten huizen en industriële molens. Bezoek verfmolen De Kat met zijn mooie grote molenstenen. Zie hoe hout wordt gezaagd in molens Het Jonge Schaap en De Gekroonde Poelenburg, olie wordt geperst in De Bonte Hen, De Os en De Zoeker en specerijen worden gemalen in De Huisman. Mmmm, alleen die heerlijke geur al!
18. Werelderfgoed Kinderdijk
Kinderdijk, Zuid-Holland - Net zo beroemd als de Zaanse Schans is Werelderfgoed Kinderdijk: een uniek molencomplex met maar liefst negentien molens bij elkaar! Ze werden er rond 1740 gebouwd om het overtollige water van de Alblasserwaardpolders naar de naastgelegen rivier de Lek te malen. Kijk binnen in de twee molens die nu museums zijn en zie hoe deze oude werktuigen werden ingezet om het water te beheersen. Als de meer moderne gemalen uit zouden vallen, dan kunnen deze molens zo weer aan de slag!
Redactioneel - Laatst gewijzigd: 2020-11-27 09:23:25 · Gepubliceerd: 27 november 2020 - 5103
