Zo mooi is vestingstad Gorinchem: vol toppers die je wil zien

2 maart 2023 bijgewerkt: 6 oktober 2023 Toerisme Gorinchem, Zuid-Holland Verlaat de snelweg en breng een bezoek aan vestingstad Gorinchem aan rivier de Merwede. Een vestingstad waarvan de muren en bolwerken nog intact zijn, met daarbinnen lieflijke straatjes en fraaie monumenten. We hebben de mooiste plekken in Gorinchem op een rij gezet, voor een gave stedentrip.

1. De Grote Markt

Parkeer net buiten de vestingwallen en loop via de pittoreske straatjes naar de Grote Markt, het hart van de vestingstad en een mooi begin van je ontdekkingstocht door Gorinchem. Hier is meteen van alles te zien. Zoals het met klimop begroeide oude stadhuis, waar nu het Gorcums Museum in zit en de fraaie Wilhelminafontein voor staat. En de Grote Toren bij de Sint Janskerk, met van binnen een herdenkingsruimte waarin het opvallende kunstwerk de Lichttrechter hangt. Klim naar boven langs het unieke carillon met 47 klokken voor een fantastisch uitzicht.

● Een stuk kleiner is het Hugo de Groot poortje. Door dit poortje werd Hugo de Jong in veiligheid gebracht, in de boekenkist waarin hij ontsnapte uit Slot Loevestein. Van hier vluchtte hij naar het buitenland, verkleed als metselaar. Je vindt het poortje op Grote Markt 24.

2. Prachtige historische gevels

In de pittoreske straatjes vind je niet alleen toffe winkeltjes en horeca, maar ook fraaie historische gevels. Daar staar je graag even voor omhoog. Enkele toppers zijn:

• De mooie trapgevel van het Hendrick Hamel Museum aan Kortendijk 67, met zijn schattige rode luikjes. Binnen ontdek je alles over de Marco Polo van Korea: Hendrick Hamel;
• De scheve bakstenen muren vol witte ornamenten van voormalig woonhuis 't Coemt al van God op Burgstraat 30;
• Een van de mooiste monumenten in Gorinchem: patriciërswoning Dit is in Bethlehem op Gasthuisstraat 25, met zijn kleine glas-in-lood raampjes en beeldhouwwerk op de gevel. Ja, dat is een kersttafereel boven de deur!

3. De Lutherse Schuilkerk

Achter een romantisch poortje in winkelstraat Langendijk ligt een geheim: de Lutherse Schuilkerk. Door het smeedijzeren hek kom je via een steegje bij een binnenplaatsje met een klein huis. Dit huis was ooit een schuilkerk voor de katholieken, na de inname van Gorinchem door de Geuzen in 1572. En het is nog steeds een kerk, nu voor de Lutherse gemeente. Compleet met traditionele houten kerkbanken, een preekstoel en zelfs een klein orgel. Helaas kun je er alleen in als er een concert of andere activiteit is. En natuurlijk voor een kerkdienst.

4. Memory Bricks

Kijk tijdens je tocht door de vesting ook omlaag naar de straatstenen. Daartussen zitten namelijk speciale doorzichtige Memory Bricks verstopt. Ze zijn gelegd door een anonieme kunstenaar en bevatten allemaal een ander voorwerp uit de recente geschiedenis. Zoals een blauw tientje uit de tijd dat we nog guldens hadden, een cassettebandje en het spel Pim Pam Pet. Sinds kort is er ook eentje met een mondkapje. Wil je ze allemaal vinden, download dan de gratis speurtocht van de VVV op hun site of haal er eentje op bij hun kantoor op de Grote Markt. Ook leuk om te doen met kinderen.

5. De Lingehaven

Waar het riviertje De Linge, dat dwars door de vesting loopt, uitmondt in rivier de Merwede vind je de Lingehaven. Bootjes liggen aan de kade, terrasjes kijken uit over het water en dikke sluisdeuren vormen de verbinding met de Merwede. Bij de brug staat het meest gefotografeerde gebouw van Gorinchem: voormalig brugwachtershuis In den Blowen Hoet. Ooit woonden hier de brugwachter en de sluisknecht, nu is het een eengezinswoning. Het huis lijkt eeuwenoud, maar werd gebouwd in 1910. Waar het huis aan het water grenst zie je een gevelsteen met - jawel - een blauwe hoed. Deze komt van het huis dat voor 1910 op dezelfde plek stond.

6. Het Tolhuis

Als je van de haven naar de rivier loopt, valt buiten de vestingmuur aan je rechterkant meteen het bijzondere Tolhuis uit 1598 op. Met zijn strepen van baksteen en kasteeltrap een niet te missen verschijning. Ooit was het onderdeel van het kasteelterrein van de graven van Holland. In die tijd moesten alle schepen die langs Gorinchem voeren tol betalen voor ze verder mochten. Toen het voorbij was met tol heffen heeft Het Tolhuis nog veel andere functies gehad. Nu staat het na een grondige restauratie weer te pronken op de vestingmuur als 'Monument met bed'. Een bijzondere plek om te overnachten, met prachtig uitzicht over de Merwede.

7. Het Wilhelminapark

Loop nog wat verder door richting de Merwede en je komt in het Wilhelminapark. Een mooie plek om op een van de bankjes tussen de monumentale bomen te genieten van het uitzicht over het water. Nog dichter bij de rivier kom je bij een klein festivalterrein, waar je languit in het gras kunt bakken in de zon. Ernaast ligt een speelveld met speeltuintje en klimtoestel. En daar weer naast kun je een echt strandje ontdekken, voor als je liever in het zand neerploft. Dit park geeft je alle mogelijkheden om even helemaal tot rust te komen, met het geluid van kabbelend water op de achtergrond.

8. Rondje pontje

Stap aan boord van een van de veerponten aan de steigers naast het Wilhelminapark en laat je meenemen door het prachtige gebied van drie rivieren en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Vaar naar een mooie plek voor een wandeling, zoals vestingstadje Woudrichem waar de tv-serie Dokter Tinus is opgenomen. Of naar Slot Loevestein en Fort Vuren, met tussendoor weidse uitzichten over het rivierenlandschap. Liever fietsen? Dat kan, want de fiets mag mee. Met een dagkaart kun je onbeperkt de veerboten op- en afstappen en zo in één dag genieten van alle mooie plekken tijdens een rondje Verken de Vestingdriehoek.

9. De vestingwallen

Gorinchem is de grootste vesting van Nederland waar je nog helemaal rond kunt lopen over de vestingmuren! Drie van de vier stadspoorten zijn verdwenen, maar de muren zelf en de oorspronkelijke elf bastions liggen er nog allemaal. Het wandelpad over de vestingwallen loopt ook helemaal rond: een wandeling van zo'n vijf kilometer met mooi zicht op de binnenstad en onderweg monument na monument om te bewonderen. Moe? Rust dan uit in het groen van de bolwerken, op een bankje of onder een boom.

10. Molens De Hoop en Nooit Volmaakt

Boven op de vestingwallen staan fier twee stenen molens. Aan de noordkant van de vesting draaien de wieken van Molen Nooit Volmaakt. Deze molen heeft een uitgebreide molenwinkel, waar ze naast molenbrood ook streekproducten verkopen. En natuurlijk allerlei soorten meel en meelmengsels. Je hebt bijvoorbeeld de keuze uit wel zes verschillende pannenkoekenmixen. Korenmolen De Hoop vind je op de zuidoostelijke wallen. Deze molen draait slechts sporadisch en is soms open op zaterdag of zondag.

11. De Kruitmagazijnen

In de zuidoostelijke vestingwallen van Gorinchem, vlak bij molen De Hoop, schuilen twee kleine volledig gerestaureerde kruitmagazijnen. Als op zaterdag en zondag de groene luikjes en de deur open zijn, kun je er naar binnen. En ontdek je tussen de dikke bakstenen muren onder de gewelfde plafonds geen kruit, maar kunst. Elke twee maanden krijgt een andere hedendaagse kunstenaar de mogelijkheid zijn of haar werk ten toon te stellen in deze ruimtes. Nice: de toegang is helemaal gratis. De enthousiaste vrijwilligers die dit mogelijk maken vertellen graag over zowel de kruitmagazijnen als de kunst die er te zien is.

12. De Dalempoort

Ook vlak bij molen De Hoop vind je de enige nog overgebleven stadspoort: de Dalempoort. Met zijn strepen van verschillende kleuren baksteen en zijn torentje met klok valt hij meteen op. Door de poort en over een bruggetje kom je in een mooi stukje groen tussen de vestingwallen en de rivier. Even omdraaien als je bij de rivier aankomt voor een mooi zicht op de wallen, de poort en molen De Hoop. Op de stadsmuur naast de poort staat een beeld van een knielende jongen met een vis in zijn handen. Het heet De Zalmvisser en staat hier, omdat vroeger in het riviergedeelte achter hem flink werd gevist. Onder andere op zalm.

13. De Dalemsluis

Net buiten Gorinchem ligt de Dalemsluis uit 1814. De sluis heeft drie watergangen en dikke houten sluisdeuren. Als de vijand te dichtbij kwam werd de sluis opengezet om de omgeving onder water te zetten. Het is daarmee een van de oudste waterwerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De aarden batterijen die de sluis ooit verdedigden zijn er niet meer, maar in het rijtje huizen bij de sluis staat nog wel een gebedshuis. Je bereikt hem via een mooi wandelingetje over de Dalemwal en de Dalemsedijk, ongeveer een kilometer vanaf de Dalempoort.

14. Het Gijs van Andelpark

Op zoek naar iets anders dan historie, of op stap met kinderen? Buiten het centrum, in het westelijke deel van Gorinchem, ligt het Gijs van Andelpark met het apart vormgegeven Natuurcentrum, een kinderboerderij en een theehuis. Er worden soms activiteiten voor kinderen georganiseerd en natuurlijk kunnen ze altijd een kijkje nemen bij de dieren en spelen in het speeltuintje. Ondertussen kun je zelf even bijkomen onder de mooie, oude bomen. Bezoek ook de dikke oude boomstronk vol elfenbankjes, waar nog steeds levende takken uit groeien.

Redactioneel - Laatst gewijzigd: 2023-10-06 22:40:11 · Gepubliceerd: 2 maart 2023 - 13040