Wat als de dijken breken?

30 juni 2021 bijgewerkt: 28 februari 2023 Geschiedenis Ouwerkerk, Zeeland Gigantische overstromingen met honderden en soms zelfs duizenden doden, het lijkt vaak een ver-van-mijn-bed-show. Maar dat was in februari 1953 wel anders toen de Zeeuwse dijken doorbraken en een groot deel van Zuidwest Nederland tijdens de Watersnoodramp onder water kwam te staan. We gingen langs het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk, waar we onder andere ontdekten dat watersnood iets is van alle tijden.

Wanneer je dwars door de Zeeuwse weilanden komt aanrijden, liggen vier bunkerachtige bouwwerken verscholen tussen de heuvels. Het zijn de caissons die men in het najaar van 1953 liet afzinken om de laatste gaten in de doorgebroken dijken bij Ouwerkerk te dichten. Tegenwoordig vind je hier het Watersnoodmuseum. Het ligt nu droog, maar wanneer je bedenkt dat de betonnen gevaartes ten tijde van de ramp volledig onder water stonden, kom je er direct achter hoe krachtig en nietsontziend het water kan zijn.

Nederland als rampgebied

Tijdens de Watersnoodramp in 1953 veranderde Nederland binnen een paar uur tijd in een rampgebied. Tegenwoordig kennen we dit soort beelden alleen nog van tv, maar bij binnenkomst neemt het museum je meteen mee in het dramatische verhaal van Zeeland en haar inwoners. Weerkaarten tonen hoe de fatale storm ontstond, op een overzichtsbord staan de exacte tijdstippen van de belangrijkste dijkdoorbraken en in een stijlkamer geeft een meetlat aan tot hoe hoog het water in de huiskamers stond. Wat ook duidelijk wordt, is dat de Zeeuwen echt werden overvallen door het water. Er waren geen mobiele telefoons en er was geen internet, wat de communicatie voor en na de ramp niet bepaald gemakkelijker maakte. In één van de vitrines bekijk je een zelfgemaakte noodzender die het radioverkeer weer tot stand moest brengen. Maar er hangen ook foto's van boerderijdaken volgekalkt met hulpkreten als 'zend water' of van Amerikaanse kinderen die geld ophalen voor 'Dutch cows'. Het is echt gebeurd, maar het voelt een beetje als een film.

Persoonlijke verhalen

Na een rustig rondje op de begane grond lopen we de trap af, dieper de caissons in. Je komt uit bij een ruimte met verschillende videohokjes, waar je 58 aangrijpende ooggetuigenverslagen kunt bekijken. Op het begeleidende bordje staat te lezen dat het museum de verhalen die de Watersnoodramp levend houden, wilde vastleggen nu het nog kan. De emotie die bij de oudere Zeeuwen ruim 68 jaar later nog altijd naar boven komt, is misschien wel het meest aangrijpende beeld dat je tegenkomt in het museum. Eén vrouw haalt het moment terug dat ze nietsvermoedend terugkwam uit de bioscoop. De stilte voor de storm. Een andere man vertelt hoe familieleden vermist raakten en nooit meer werden teruggevonden. Juist het feit dat de verhalen afkomstig zijn van mensen die zomaar bij je om de hoek zouden kunnen wonen, maakt het nog indrukwekkender. Maar niet alleen in de videokamer vind je getuigenissen. Ook overal op de muren begeleiden quotes van 'zij die erbij waren' je door de gangen.

1836 namen en herinneringen

De rillingen lopen over de rug wanneer we voor de wand staan met daarop de namen van alle 1836 slachtoffers. De leeftijden staan erachter. Andries Vane: enkele uren. Een paar meter verderop is de ingang naar een andere herdenkingsplek. In een blauw verlichte tak van de caisson, bewegen de namen van onder een steiger dieper de donkere gang in. Door de prachtige belichting lijkt het net alsof de namen, die in werkelijkheid over het mulle zand bewegen, weerspiegelen op het wateroppervlak. Schitterend. Op een scherm staan dezelfde namen. Door erop te tikken, leest een galmende stem een herinnering voor aan dit specifieke slachtoffer. Zo leer je de persoon achter de naam iets beter kennen.

Jeugdroute en kinderspeurtocht

Wanneer je de allereerste museumzaal binnenstapt, staan midden in de ruimte twee schoolbankjes. Het is de start van de nieuwe jeugdroute; het Jeugdwatersnoodmuseum. Je maakt kennis met Koos (5) en Mina (12), twee Zeeuwse kinderen die je in meenemen in hun waargebeurde verhalen. Aan de hand van schriftjes leiden ze je rond door hun beleving van de ramp. Hoe werden ze overvallen door het water en waar gingen ze naartoe toen het water door de dijken brak? Het is knap om te zien hoe het museum een heftig onderwerp als de Watersnoodramp kan vertalen naar een toegankelijk en kindvriendelijk verhaal. Voor de allerkleinsten is er bovendien een leuke speurtocht uitgezet, waarbij ze aan de hand van foto's op zoek gaan naar locaties en objecten in het museum. Vinden ze alle plekken, dan wacht aan het eind een leuke verrassing.

Geen nieuwe Watersnoodramp creëren

Aan het eind van het bezoek geeft het Watersnoodmuseum ons bovendien nog een belangrijke boodschap mee. We nemen plaats in de filmzaal. Er speelt een film die de gevolgen van een stijgende zeespiegel duidelijk maken aan de hand van beelden van overstromingen over de hele wereld. Als het water komt, is er geen houden meer aan, zoveel is wel duidelijk. In de interactieve ruimte doen we nog wat leerzame spelletjes zoals een quiz waarbij je antwoord geeft door de juiste zandzak in de bak te leggen en een installatie waarbij je het waterpeil binnen drie minuten in balans moet brengen. Vlak voordat we via de museumwinkel het museum verlaten, wordt onze aandacht nog getrokken door een wereldbol. De warme stem van Jan Terlouw klinkt. Zijn boodschap: laten we er met zijn allen voor zorgen dat we geen nieuwe Watersnoodramp creëren. Een prachtige koppeling die het trauma van toen koppelt aan de uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan.

Reportage - Laatst gewijzigd: 2023-02-28 15:50:28 · Gepubliceerd: 30 juni 2021 - 6398