Dit zijn de kleinste stadjes van Nederland

24 augustus 2022 Toerisme Staverden, Gelderland Veel plaatsen en buurtschappen die in de middeleeuwen stadsrechten kregen, kennen we nu als (middel)grote steden. Maar die groei was er lang niet altijd en overal. Wij zetten de vijf kleinste steden van Nederland voor je op een rijtje.

Wanneer is een plaats een stad?

Wanneer is een plaats eigenlijk een stad? In de context van vandaag is hier geen keiharde definitie meer voor. Tegenwoordig komen we daarom al snel uit bij factoren als het aantal inwoners en oppervlakte. Maar vroeger was dat wel anders. Je mocht jezelf pas een stad noemen als je ook daadwerkelijk stadsrechten had. Die kreeg je toebedeeld door de hertog of de graaf. Had je die rechten eenmaal, dan mocht je bijvoorbeeld stadmuren bouwen en kreeg je meer inspraak in het lokale bestuur. Tegenwoordig noemen we een grote stad als Den Haag, dat nooit stadsrechten kreeg, wel gewoon een stad. Maar het is natuurlijk wel leuk om te kijken welke plaatsjes 'officieel' de kleinste steden van Nederland zijn.

Staverden: landgoed met kasteel én brouwerij

Staverden, Gelderland Het kleinste stadje van Nederland is Staverden, vlak bij Ermelo. In dit minuscule buurtschap op de Veluwe wonen slechts 40 inwoners. Komt de naam van het plaatsje je toch bekend voor? Dan komt dat waarschijnlijk door Landgoed Staverden, met het schitterende kasteel. Op de plek waar nu het witte Jugendstil-huis staat, verrees rond 1300 een jachtslot, dat in opdracht van de Graaf van Gelre werd gebouwd. Wat een grote bloeiende stad moest worden, werd nooit meer dan het kasteel met daaromheen een aantal huizen. Maar dat betekent niet dat je er snel bent uitgekeken. Je kunt namelijk schitterend wandelen in de aangrenzende kasteeltuinen en fietsen door de bosrijke omgeving vol kabbelende beekjes. Geniet vervolgens van een hapje en een drankje bij Brasserie Staverden. Zin in een bijzonder biertje? Dat kan bij Bierbrouwerij Uddelaer in het koetshuis.

Sint Anna ter Muiden: slenter door de geschiedenis

Sint Anna ter Muiden, Zeeland Het Zeeuws-Vlaamse stadje Sint Anna ter Muiden heeft een roemruchte historie. Hoewel je het op basis van de grootte misschien niet zou verwachten, was het plaatsje (dat in 1242 stadsrechten kreeg) in de middeleeuwen een van de belangrijkste handelssteden van het land. En ondanks het feit dat het middeleeuwse Sint Anna ter Muiden in 1405 volledig is platgebrand door de Engelsen, is er in het 50 inwoners tellende stadje nog altijd genoeg te zien. Het hele stadje is beschermd stadsgezicht met als grote blikvanger de Hervormde Kerk. Met name de gigantische vierkante veertiende eeuwse toren is indrukwekkend. Het kerkgebouw zelf dateert uit 1653 en is in verhouding dan weer piepklein. Maar de rest van het stadje is ook heel fotogeniek en mooi om doorheen te slenteren.

• Leuk detail: Sint Anna ter Muiden is het meest westelijke plaatsje van Nederland.

Bronkhorst: Achterhoeks pareltje vol monumenten

Bronkhorst, Gelderland Het stadje Bronkhorst in de Achterhoek, gesticht rond het inmiddels verdwenen Kasteel Bronkhorst, heeft maar 90 inwoners. Maar ondanks de kleine omvang is een bezoekje zeker geen verspilde moeite. Want hoewel Bronkhorst - dat in 1482 stadsrechten kreeg - natuurlijk niet bepaald een metropool is, heeft het wel 38 rijksmonumenten. Een deel van het pittoreske aan de IJssel gelegen plaatsje is bovendien aangemerkt als beschermd stadsgezicht. Van de originele middeleeuwse bebouwing is helaas weinig meer over nadat een brand alles in 1633 volledig in de as legde. Wel is de Hervormde Kerk weer opnieuw opgebouwd en zijn de huisjes die ervoor in de plaats kwamen ook heel mooi om tussendoor te wandelen. Op de Kasteelheuvel, waar het kasteel ooit stond, vind je overigens nog een wel een maquette van het kasteel.

• Tip: bezoek ook de Dickens-festival in december!

Eembrugge: fietsen in de Eemvallei

Eembrugge, Utrecht Nog zo'n klein plaatsje met stadsrechten is Eembrugge. Rond 1340 kreeg het dorp (dat dus eigenlijk een stad is) de rechten van de Bisschop van Utrecht. Tegenwoordig wonen er nog zo'n 130 mensen en is het bijna vastgegroeid aan Baarn. Het enige rijksmonument van de 'stad' is een weiland waar ooit het voormalige Huis Ter Eem heeft gestaan. Dit kasteel is afgebroken in 1706 en er zijn alleen nog een paar vage sporen te ontdekken. Een losstaand bezoekje is dus wellicht niet zo boeiend, maar hoe anders is dat voor de directe omgeving langs de Eem: de Eemvallei. Volg de rivier voor een fietstocht door onder meer Eemnes, Soest, Baarn en natuurlijk Eembrugge. Of pak de Eemlijn, een boot die je met fiets en al afzet bij verschillende haltes in de vallei. De boot vaart ook langs Eembrugge.

Sloten: Elfstedenstadje ademt historie

Sloten, Friesland Al iets groter is de nummer vijf in het lijstje: Sloten. Sportliefhebbers kennen het vestingstadje waarschijnlijk wel als één van de Friese Elfsteden. Maar ook als het niet vriest, is een dagje Sleat (zoals Sloten in het Fries heet) een aanrader. Het stadje met zo'n 710 inwoners ademt historie. Hoofdader is de schitterende Koestraat, waar de rivier De Ee via een gracht doorheen stroomt. Maak een mooie wandeling langs de schattige monumentale huisjes aan de kade, poseer op fotogenieke bruggetjes en struin door de smalle steegjes die je overal in de stad tegenkomt. Loop ook even langs de begroeide oude stadswallen, de grote kerk en korenmolen De Kaai uit 1755 die de skyline van Sloten bepalen. Meer weten over de geschiedenis? Stap dan binnen in Museum Sloten in het oude stadhuis. Kortom: genoeg te zien!

Redactioneel - Laatst gewijzigd: 2022-08-24 13:10:33 · Gepubliceerd: 24 augustus 2022 - 8633