Terug naar het verleden in de Bavokerk van Haarlem

22 augustus 2023 Geschiedenis Haarlem, Noord-Holland Stoer en indrukwekkkend van buiten, prachtig en sierlijk van binnen: tijdens een bezoek aan Haarlem ontdekten we de Sint Bavokerk. Even binnen kijken, dachten we toen we de Grote Markt opstapten en hem boven ons uit zagen torenen. En daar kregen we geen spijt van. Dit is waarom de Sint Bavokerk een must see is in de hoofdstad van Noord-Holland.

Eén van de grootste kerken van Nederland

Tijdens onze wandeling richting de Grote Markt van Haarlem zien we hem al boven de historische panden uitsteken: de Grote of Sint Bavokerk. Wanneer we het plein opstappen zien we pas echt hoe enorm en imponerend deze kathedraal is. Wauw, wat hoog! Alleen de daken steken al een eind boven ons uit en daartussen schittert ook nog eens de toren. De Bavokerk domineert met gemak de uitgestrekte Markt en is één van de grootste kerken van Nederland.

Jan met de hoge schouders

Zodra we genoeg foto's hebben gemaakt beginnen we aan een rondje om de kerk. Dat levert enkele leuke verrassingen op, zoals een van de Grote Markt afgeschermd pleintje met een gezellig terras onder enkele bomen. Als we hier omhoog kijken valt de toren nog meer weg tussen de daken van deze enorme kerk. En snappen we ook de bijnaam: Jan met de hoge schouders. Langs het terras lopen we verder langs de zuidkant van de kerk. Hier zijn allemaal kleine huisjes tegen de reus aangebouwd. Een grappig gezicht.

Stenen bogen en kleurige kerkramen

Dit is een kerk die we ook van binnen willen zien! De ingang vinden we aan de andere zijkant en gaat door een klein winkeltje, ook tegen de kerk aangebouwd. Dan stappen we in de enorme kerkzaal. Voor ons zien we fraaie stenen bogen en grote gebrandschilderde ramen. We staan in een galerij die rondom het hele middengedeelte van de kerk blijkt te lopen. Als we in dit middengedeelte gaan staan moeten we toch echt even ons hoofd in de nek leggen om het plafond te zien, want wat is dat ver weg! Het was te verwachten toen we buiten de hoge kerkdaken zagen, maar toch verrast het ons. Hier kunnen we ook zien dat de Bavokerk - net als veel andere kerken - in de vorm van een kruis is gebouwd.

Bijzonder plafond

Het gewelfde plafond hoog boven ons blijkt helemaal te zijn opgebouwd uit hout! Dat hebben we nog nooit gezien in een kerk. En wat een werk moet dat zijn geweest. Gebogen houten raamwerken zijn helemaal opgevuld met houten plankjes in allemaal verschillende lengtes. Waarschijnlijk durfden de bouwers het niet aan om een veel zwaarder gewelf van steen te maken en kozen ze voor het lichtere hout. Misschien heeft het er ook mee te maken dat Haarlem aan de kust ligt. Gebogen vormen van hout kenden ze in die tijd goed vanwege de scheepsbouw.

Beroemd orgel

Rechts van ons zien we een enorm orgel, een bekend hoogtepunt van de Bavokerk. Het is het beroemde Christian Müllerorgel, dat 30 meter hoog is en uitbundig versierd met engelen die muziekinstrumenten bespelen. Helemaal op de top, bijna tegen het plafond, staan twee leeuwen met het wapen van Haarlem. De duizenden zilverkleurige orgelpijpen glimmen tussen goudkleurige decoraties. Toen het klaar was, was dit het grootste orgel ter wereld. Het schijnt nog steeds één van de meest gefotografeerde orgels ter wereld te zijn. Dat geloven we graag, want we staan zelf ook meteen plaatjes te schieten. Leuk weetje: Mozart heeft als kind op dit orgel gespeeld.

Slangen in de kerk

Via de galerij lopen we verder. We komen onder andere langs een preekstoel vol houtsnijwerk, waar gekleurd licht op valt door de grote gebrandschilderde ramen. De koperen leuningen langs de trappen blijken twee lange slangen te zijn. Helemaal onderin staat een adelaar met wijd uitgespreide vleugels alsof hij de preekstoel draagt. Tijdens onze dwaaltocht ontdekken nog veel meer dieren in de 'Oude Baaf'. Aapjes en leeuwen in de houten kerkbanken. Een hondenkop in een kleine kapel. En is dat een salamandertje in het hek? Als je met kinderen komt kun je er een hele dierenspeurtocht van maken. Wie vindt als eerste het piepkleine schildpadje? Hint: kijk goed bij deze dierenrijke preekstoel.

Er hangen zelfs schepen

Iets verderop zien we wat aparts in de lucht hangen: drie modelschepen. Huh? Het blijken modellen uit de zestiende en de zeventiende eeuw te zijn, cadeautjes van het Schippersgilde. Deze schepen zijn in die tijd ook echt gebouwd aan het Spaarne, dus misschien was dit een manier om extra bescherming voor ze te vragen. Ook apart: een bar! Er staat niemand achter, dus even een kopje koffie aan één van de tafeltjes zit er nu niet in.

Het middeleeuwse Hoogkoor

Voor in de kerk komen we bij het Hoogkoor, een afgeschermd deel uit de late middeleeuwen. De mooie houten spijlen, de beschilderde pilaren, de wapens die boven de houten klapbanken langs de zijkant zijn geschilderd en het koperen sierhekwerk vol wijnranken en druiventrossen: alles straalt symboliek uit. Aan de achterkant staat een groot houten Avondmaalsbord waarop in fraaie letters het verhaal is geschilderd van Jezus die het brood deelt. De boog links daarvan heeft bovenin een blauwe sterrenhemel met acht engelen. Ze houden teksten vast die verwijzen naar het verhaal over het brood. Kijk ook even op de achterkant van het Avondmaalsbord, want daar vind je een gedicht over het beleg van Haarlem in 1573.

De gouden pelikaan

In het Hoogkoor zien we weer een dier: een lessenaar in de vorm van een goudkleurige vogel, die in de eigen borst pikt. Het stelt een pelikaan voor, ooit het symbool voor zelfopoffering. In de middeleeuwen dachten ze namelijk dat het vrouwtje als het nodig was haar jongen voerde met haar eigen bloed. Zo te zien dachten ze ook dat een pelikaan eruitzag als een soort grote kip. De enorme bek waar pelikanen vis in bewaren voor hun jongen is in ieder geval in geen velden of wegen te bekennen.

Heden en verleden

Tijdens onze tocht lopen we over de graven van onbekende en bekende Haarlemmers, waaronder meesterschilder Frans Hals en filantroop en verzamelaar Pieter Teyler. Links van het Müllerorgel bewonderen we het oudste meubelstuk van de kerk, de broodbank uit 1470. Vanuit deze bank werd brood uitgedeeld aan de armen. In een verborgen hoekje vinden we een verweerd middeleeuws Mariabeeld. Overal om ons heen zien we de sporen van het verleden. Maar we komen ook langs moderne kerkramen en kunstwerken. En de Mariakapel is in 2015 helemaal opnieuw ingericht als een moderne ruimte voor meditatie en gebed. Een plek van deze tijd waar iedereen een herdenkingskaarsje kan aansteken of even tot rust kan komen.

Een kerk vol namen

De Bavokerk heeft nog iets bijzonders: overal hangen handgeschreven lijsten met namen. Aan het eind van ons bezoek bekijken we ze wat beter en zien we dat het de namen zijn van diakenen, regenten en nog veel meer mensen die betrokken waren bij de kerk. Bij de namen staan ook de jaartallen waarin ze hun werk deden. Jaartallen die eeuwen teruggaan en eindigen met de mensen die nu, op dit moment, betrokken zijn bij de kerk. Sommige, zoals de lijst met namen van alle organisten, gaan zelfs terug tot het ontstaan van de kerk. Het doet ons beseffen dat de geschiedenis van de Bavokerk meer is dan stenen en kunst, het is de geschiedenis van veel, heel veel mensen.

.

Reportage - Laatst gewijzigd: 2023-08-22 17:14:55 · Gepubliceerd: 22 augustus 2023 - 1054