Indrukwekkend: bezoek het grootste oorlogsmuseum van Nederland

5 oktober 2023 Geschiedenis Overloon, Noord-Brabant Razendsnel na de Tweede Wereldoorlog verrees er op het slagveld bij Overloon een museum. Vier muren om alles wat met oorlog te maken heeft in op te sluiten. Want oorlog hoort in een museum, zo luidt de slogan en missie van het imposante Oorlogsmuseum Overloon nog steeds. Rond een enorme collectie vlieg-, vaar,- en voertuigen uit de Tweede Wereldoorlog kruipen de verhalen in dit museum onder je huid.

Museum op het slagveld

De zon schijnt, het is rustig in het bos rond Oorlogsmuseum Overloon. We staan voor een gedenksteen en lezen "Sta een ogenblik stil bezoeker…" En we staan stil. Stil bij het feit dat dit de grond is waar zoveel jonge soldaten het leven lieten, onder deze bomen. De Slag bij Overloon begon op 26 september 1944 en was een van de zwaarste veldslagen op Nederlands grondgebied. Overloon werd tijdens de gevechten compleet verwoest en er kwamen meer dan duizend militairen om het leven. In het bos bleef na de slag veel materieel achter en al snel na de bevrijding ontstond het idee om er een museum op te richten. Nog voor het dorp opgebouwd was, op 25 mei 1946, opende het museum voor publiek. Het was het eerste museum over de Tweede Wereldoorlog in West-Europa en is nu inmiddels een van de grootste. Een plek om te herdenken en meer te leren over het ontstaan van de oorlog, het verzet en de bevrijding.

Verhalen van Nederlanders in oorlogstijd

De Tweede Wereldoorlog ligt steeds verder achter ons, maar het Oorlogsmuseum Overloon brengt deze zwarte periode weer heel dichtbij met indringende tentoonstellingen, filmbeelden en verhalen. Van het Interbellum waar we Hitler aan zijn opmars zien beginnen, komen we uit bij de realiteit van een bezet Nederland. In deze permanente tentoonstelling vertellen verschillende Nederlanders hun soms hartverscheurende verhalen en leggen je als bezoeker lastige dilemma's voor. Terwijl je antwoord geeft, voel je onbehagen over het gemak waarmee je naar ja of nee stapt. Een keuze die in de werkelijkheid niet zo licht voelt als we nu in vrede ervaren. Geef je werkelijk het antwoord wat je in die situatie zou geven? Misschien wel niet. We lezen uit het dagboek van huisvrouw Arnolda, die 's nachts wakker ligt bij het idee dat ze haar radio illegaal in bezit zal houden. En hoe ze dan toch besluit gehoorzaam te zijn en de radio de volgende dag inlevert. Een begrijpelijke keuze. Wie is dapper? Hoe hoog is de prijs die je bereidt bent om te betalen voor het verzet?

Meewerken, verzetten, volhouden

We maken in de tentoonstelling kennis met compleet verschillende personen en verhalen. Je hoort hoe Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart de Nederlanders warm maakt voor het nationaal socialisme, met eerst een zachte en later steeds hardere hand. In een vitrine liggen de fotoboeken voor de Duitse militairen die aangemoedigd werden hun tijd in Nederland vast te leggen. Herinneringen voor later, als een soort vakantie. Bizar. Maar voor beroepsmilitair Gerhard Stroink was het nationaalsocialisme toch zo aantrekkelijk dat hij zich aansloot bij het Duitse leger. Stap in zijn schoenen en sta voor zijn keuze. Het dagboek van Arnolda Huizinga-Sannes loopt als een rode draad door de tentoonstelling en beschrijft het dagelijks leven in oorlogstijd. Maar waar dat verhaal nog goed te begrijpen is, gaat het verhaal van het Joodse meisje Hélène Egger je verstand te boven. Een onschuldig kind van tien jaar oud aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Haar eenzaamheid in een periode van onderduiken raakt je. En dan het leed na de bevrijding, zoveel verdriet. Kun je in dat licht nog begrip hebben voor een NSB’er? En zou je zo dapper zijn als een verzetsstrijder, ook als je een eigen gezin te verliezen hebt?

Originele voertuigen

Oorlogsmuseum Overloon bezit een grote collectie originele vaar-, vlieg-, en voertuigen die voor een groot deel gebruikt zijn in de Tweede Wereldoorlog. In een grote hal, zo groot als twee voetbalvelden (!), staan zo'n 150 opgesteld, de een nog indrukwekkender dan de ander. Er staan tanks bij die daadwerkelijk bij de Slag om Overloon gebruikt zijn, zoals de Sherman Crab tank en de Britse Churchill tank. Op deze tweede tank liggen bloemenkransen en vinden we het verhaal van de jonge jongens aan boord. Bij Overloon reden ze een mijnenveld in en kwamen twee van de vijf bemanningsleden om. De chauffeur, die de oorlog overleefde, bezocht het museum later regelmatig om zijn gesneuvelde kameraden te herdenken. Ook bijzonder is de replica van de Horsa Glider, een zweefvliegtuig dat in WOII veel is ingezet. Van de meeste van deze vliegtuigen is niets overgebleven, maar dit exemplaar in Overloon is een van de enige twee Horsa Gliders ter wereld met originele onderdelen.

Ondergedoken in de schuilkelder

Omringd door al het oorlogsmaterieel dalen we af in de experience over de Slag om Overloon. In donkere ruimtes beleven bezoekers hier hoe het voor de inwoners van het dorp moet zijn geweest. Zonder voorbereiding moesten de mensen in september 1944 hun huis verlaten, niets konden ze meenemen naar de schuilkelders. Wij dalen ook af in een donkere ruimte, waar mensen vertellen hoe ze in de kelders van de psychiatrische ziekenhuizen in Venray verbleven. 5000 mensen dicht op elkaar gepakt, samen met psychiatrische patiënten: een beangstigende ervaring. Na de strijd kunnen ze eindelijk terug naar Overloon, maar daar wacht hen een ravage. Een maquette laat zien hoe het dorp eruit zag, er is weinig van over. De expositie eindigt met vier verschillende kanten van het verhaal: van een Nederlands gezin en Duitse, Engelse en Amerikaanse militairen. Een reminder voor ons dat aan alle zijden slachtoffers vielen.

Alleen maar verliezers

Een echte blikvanger in Oorlogsmuseum is het Lancaster vliegtuig, wat in meer dan 2000 kleine en grote wrakstukken ligt uitgestald op een platform. Dit vliegtuig stortte op 5 maart 1945 neer in het Belgische Bunsbeek. De zevenkoppige bemanning kwam terug van een aanval op een fabriek in Gelsenkirchen en werd geraakt door het Duitse luchtafweergeschut. Pas in 2016 is het vliegtuig, dat zich meters de grond in had geboord, geborgen en zijn de laatste twee slachtoffers begraven. Het vliegtuig is in het museum in al die kleine stukjes een stille getuige van hun verhaal. Onder het paviljoen sluit een film aan bij dit thema 'Stille getuigen' en geeft het museum een laatste indringende boodschap mee. We staan voor een brandend landschap, waar soldaten elkaar onder schot nemen en zien de woorden: 'to blind to see that winning above else is losing'. Ben je bereid muren te doorbreken om de vrede te bewaren? Oorlog hoort in het museum. Daarbuiten is het aan jou. En met die boodschap gaan we weer naar huis.

Reportage - Laatst gewijzigd: 2023-10-05 15:22:01 · Gepubliceerd: 5 oktober 2023 - 4927