Vrolijke middag in het Kijk- en Luistermuseum

24 februari 2025 Geschiedenis Bennekom, Gelderland Bennekom, een dorpje in Gelderland naast de bossen. En een plek waar enkele leden van de redactie vaak boodschappen gaan doen, omdat we er vlak bij wonen. Zoals dat zo vaak gebeurt met je directe woonomgeving: voor ons stond Bennekom niet op de radar als het gaat om uitstapjes, hooguit voor een terrasje. En dat is jammer, want daardoor waren we nog nooit in het Kijk- en Luistermuseum geweest. Daar moest wat aan gedaan worden! Een vrolijke middag volgde.

Tickets in historisch kruidenierswinkeltje

Het museum gaat stipt om 14:00 uur open. Onze tickets kopen we bij een kleurige balie vol oud-Hollandse snoepgoed. Als we wat beter kijken zien we achter in de kast oude verpakkingen staan van koffie, thee en zelfs liga-koeken. Het lijkt wel een stukje uit een historisch kruidenierswinkeltje... Dat blijkt het ook te zijn. Het museum kreeg dit winkeltje inclusief inventaris van een verzamelaar. Mooi cadeau!

Pal naast het winkeltje staat ons eerste mechanische muziekinstrument. Het lijkt wel een enorme klok zonder wijzerplaat. Als we omdraaien om verder op ontdekking te gaan zien we... een ouderwetse winkel met kleding? En een schoolklasje? Oh, leuk, hier is nog meer te zien dan muziekinstrumenten! Maar voor we op onderzoek uit kunnen gaan begint de eerste presentatie in de muziekkamer al. We besluiten daarmee te beginnen.

Zo is het ooit begonnen

In de muziekkamer nemen we met de andere bezoekers plaats op de tribune. Voor ons staan de wonderlijkste muziekinstrumenten en nog meer grote staande 'klokken'. Een medewerkster vertelt ons enthousiast over het ontstaan van de eerste mechanische instrumenten, met de bekende cilinder die je nu nog steeds in muziekdoosjes ziet. Over de eerste platte schijven, die de cilinders vervingen. En over de mechanische piano's, waar de cilinders op den duur werden vervangen door kartonnen vouwboekjes die nu nog steeds worden gebruikt. In straatorgels bijvoorbeeld. Geen geld voor muzikanten? Met deze instrumenten had je toch muziek op je feestje in een tijd zonder radio, cd's of streamingdiensten.

Muziek via pinnetjes en snaren

Met witte handschoenen aan opent onze gids voorzichtig de soms honderden jaren oude instrumenten om te laten zien hoe ze werken. Allemaal mechanisch, zonder elektriciteit. Op een beeldscherm zien we close-ups van de mechanismen binnen in de instrumenten. Zo leren we dat de basis van de eerste mechanische muziek kleine pinnetjes zijn, verdeeld over de cilinders en draaischijven. Tijdens het ronddraaien brengen ze steeds andere snaren in beweging. De klankkast eromheen bepaalt hoe mooi de muziek ons in de oren klinkt.

Jukebox en kabouter

Bij de muziekcilinders had je aardig wat ruimte nodig om extra cilinders in te bewaren. Helemaal onhandig was het dat je, als je een nieuwe melodie wilde horen, de cilinders met de hand moest vervangen. Bij de platte schijven werd het mogelijk om meerdere schijven achter of boven elkaar in het instrument te stoppen. Met een druk op de knop bepaal je welke schijf omhoog komt om te worden gespeeld. Of door er een munt in te gooien. De eerste jukeboxen waren geboren!

Eén van de kinderen in het publiek mag hem uitproberen. Ja, hij werkt nog steeds! Ook leuk: een kabouter uit een pretpark, waar muziek uitkomt als je een muntje in zijn beker stopt. Ook daarvoor wordt een kind uitgenodigd om hem aan te zetten. En ook deze doet het nog steeds! Dat is te danken aan het werk van de vrijwilligers, die alle instrumenten goed onderhouden.

Met onze neus er bovenop

Na de presentatie kunnen we zelf rondlopen en alle instrumenten van heel dichtbij bekijken. We bewonderen een zingende vogel in een kooi, uurwerken die muziek maken en enkele poppen die een instrument bespelen. Er staat zelfs een goochelaar tussen, maar voor ons is de relaxte banjospeler nummer één. Daarna neuzen we rond bij de mooie piano's en pianola's. Leuk om te zien hoe een papieren muziekrol in een piano werkt.

Bijzondere topstukken

In de muziekkamer blijken ook enkele bijzondere topstukken te staan, die je eerder zou verwachten in een groot museum. Zoals het Amabile Harmonium, waar op de hele wereld nog maar drie spelende van bestaan. En de Violano Virtuoso uit 1912, die zowel piano als viool speelt. We zien door het glas de viool met strijkstok naast de hamers van de piano liggen. Helemaal opvallend is het zwart-rode Bruderorgel uit 1860, met een groot draaiwiel om het instrument te laten spelen. Geen wonder dat je alleen met begeleiding de muziekkamer in mag. Zodra we de kamer verlaten, gaat hij weer op slot. Tot de volgende presentatie van die middag.

Oud torenuurwerk

Na de presentatie kijken we rond in de rest van het museum. We zien een groot torenuurwerk uit 1904, dat zo'n tachtig jaar de klok ronddraaide van de Oude Kerk in Bennekom. Het uurwerk moest dagelijks worden opgewonden en is uiteindelijk vervangen door een elektrisch uurwerk. Ernaast staat de windhaan van de toren, die in hetzelfde jaar werd vervangen. Hé, zijn dat kogelgaten? Ja, echt, vertelt het infobord. Niet vanwege de oorlog, maar omdat een negentienjarige Bennekommer zich door zijn vrienden liet uitdagen om erop te schieten. Het leverde hem een dag en nacht in het cachot onder de kerktoren op.

Kinderen beleven stukje Veluwse geschiedenis

In een vitrine liggen allemaal historische voorwerpen. We lopen langs een huiskamer van vroeger, een speelkamertje met oud speelgoed waar kinderen mee mogen spelen en een verkleedkist waarmee ze zich kunnen verkleden. Om dan vervolgens helemaal in stijl de boerendeel op te rennen met wat een reupelstal blijkt te heten. Compleet aangekleed met koe en boerenknecht.

Nog leuker blijkt het zogenaamde klompenschooltje te zijn, waar direct na de muziekpresentatie al een aantal kinderen in de schoolbankjes zijn gekropen. Om aan de slag te gaan met de leesplankjes en andere spullen. Enkele andere kinderen staan onder de goedkeurende blik van een vrijwilliger hard aan een draaiorgeltje te draaien om hun draaiorgeldiploma te halen. Dit museum is echt leuk voor jong en oud.

Hilarische verhalen over klederdracht

Verder staat er nog een authentieke winkel, waar een dame in zwarte klederdracht voor de toonbank staan. We zien hoeden, garen, een bord met stofknopen, allemaal doosjes met knopen in de kasten en vooral: prachtige klederdrachtmutsen. En hé, een hoge hoed! Zelf neuzen is leuk, maar smaakt vooral naar meer. Dus vragen we om een presentatie. En daar krijgen we geen spijt van. Wat weet de vrijwilligster ontzettend veel leuke details over alle bijzondere mutsen.

Dan gaan de laden open en wordt haar verhaal ronduit hilarisch. Er komt allemaal ondergoed uit, van klepbroeken tot borstrokken. Vooral de eerste onderbroeken (lang!) en de badkleding van vroeger zorgen voor vrolijk gelach. We zijn allang niet meer de enigen die staan te luisteren. Hoewel, staan? Waren we veel te lui voor, dus hebben we een paar van de klapstoeltjes gepakt.

Wat een leuk museum

Wij zijn verkocht, wat een leuk museum is dit! Zo zie je maar, ook kleinere museums kunnen een bezoek meer dan waard zijn. Wij hebben ons in elk geval een volle middag prima vermaakt, mede door de enthousiaste vrijwilligers. Na de textielpresentatie hebben we nog de wisseltentoonstellingen bekeken, maar het virtuele memoryspel hebben we gelaten voor wat het is. We drinken liever nog even een kopje thee met lekkers in hun ruime museumcafé, ook helemaal in stijl ingericht. Die kleedjes over de tafel doet één van ons meteen denken aan vroeger bij oma en opa.

Het hoogtepunt vinden we zonder meer de presentatie in de muziekkamer, maar de presentatie in de textielwinkel doet daar niet veel voor onder. Onze tip is dan ook om daar zeker naar te vragen!

Reportage - Laatst gewijzigd: 2025-02-24 17:30:24 · Gepubliceerd: 24 februari 2025 - 38